Dla mózgu i z mózgiem (część I)
Nauczanie przyjazne mózgowi bazuje na wiedzy dotyczącej funkcjonowania i uczenia się mózgu, ciekawości poznawczej uczących się, łącząc wiedzę kognitywną z emocjami. Najistotniejszym warunkiem osiągnięcia sukcesu jest zatem nie tylko odwołanie się do ciekawości poznawczej, bo ludzie są z natury ciekawi świata i chcą go rozumieć, ale także bezpieczna i przyjazna atmosfera samego procesu uczenia się.
Głębokość przetwarzanych informacji
Poziomy przetwarzania informacji znane są neurodydaktykom już ponad 40 lat. Założyli oni, że każda informacja jest przetwarzana przez te same struktury w mózgu, ale na różnym poziomie "głębokości". Pojęcie to jest oczywiście metaforą, ale można je rozumieć jako zakres i intensywność przetwarzania informacji, co oznacza, że im dana informacja jest przetwarzana na głębszym poziomie, tym bardziej wzrasta prawdopodobieństwo jej zapamiętania.
Ogólnie, zakłada się co najmniej trzy poziomy przetwarzania:
Pierwszym i zarazem najpłytszy poziom odpowiada za sensoryczną (poprzez zmysły) analizę danych. Rezultaty przetwarzania informacji na tym poziomie są bardzo nietrwałe i podatne na wszelkiego rodzaju zakłócenia. Przykład ćwiczeń: słyszę po raz pierwszy nowe słowo/wyrażenie, czytam po raz pierwszy nowe słowa.
Na drugim, głębszym poziomie dokonuje się semantyczna interpretacja odbieranych danych (dochodzi tutaj poziom znaczeniowy). Jednak to wciąż za mało dla efektownej pamięci. A niestety większość ćwiczeń typu „wypełniam luki”, „wybieram prawda/fałsz”, „zakreślam jedną z opcji” nie przekracza tego poziomu.
Trzeci poziom, najbardziej pożądany i trwały, ten, do którego powinniśmy dążyć w trakcie nauki, to poziom gdzie dochodzi do aktywizacji i reorganizacji wiedzy już przyswojonej. Nowe informacje mogą uzupełniać to, co wiedziało się do tej pory, natomiast starsze informacje mogą pomagać w zrozumieniu nowego materiału, a także mogą być przekształcane – na zasadzie skojarzeń – w nowe struktury, łączące w sobie zarówno stare, jak i nowe fakty. Oczywiście, prawdopodobieństwo zapamiętania informacji wzrasta, gdy jest ona zapisywana na głębszym, semantycznym poziomie.
Co wynika z teorii poziomów przetwarzania informacji?
Pokazuje ona, że nie tyle ilość powtórzeń (tzw. zakuwanie), ale myślenie w o wiele większym stopniu zwiększa efekty uczenia się. Odnoszenie nowych informacji do tych, które już przyswoiliśmy, wytwarzanie licznych skojarzeń czy map myśli, wszystko to sprawia, że informacje są o wiele lepiej zapamiętywane i szybciej oraz łatwiej mogą zostać przywołane zgodnie z zasadą:
- najważniejsze fakty do nauki na początku
- powtórka, powtórka, powtórka
- znaleźć w materiale do nauki rzeczy charakterystyczne, atypowe
- najważniejsze fakty przypomnieć znów na końcu
Jakie ćwiczenia wprowadzić, by przetwarzać informacje na głębszym poziomie?
- robienie notatek własnych: tutaj można posłużyć się mapami myśli, grafami, schematami, infografiką, itp.
- robienie ściąg: to jedna z najbardziej skutecznych form powtórki materiału, ponieważ wymusza aktywne uporządkowanie, nadanie struktury treściom, wyszukanie informacji, porządkowanie czy kategoryzowanie.
W kolejnym wpisie przedstawię konkretne narzędzia i wskazówki, pomagające w zapisywaniu informacji na głębszym, trwalszym poziomie.
Bibliografia:
1. Żylińska Marzena. Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi. Toruń, 2013.
2. Spitzer Manfred. Jak uczy się mózg. Wrocław, 2014.
