Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Planeta okrąża gwiazdowy duet w odległości około 483 milionów km, to mniej więcej taki dystans jak odległość pasa asteroid (obszar Układu Słonecznego znajdujący się między orbitami Marsa i Jowisza) do naszego Słońca. Obieg wokół pary gwiazd zajmuje planecie ok. 7 lat ziemskich. Obie gwiazdy to czerwone karły. Znajdują się są od siebie w odległości zaledwie 11,27 milionów km. To czternastokrotna średnica orbity Księżyca wokół Ziemi.

Dzięki teleskopowi Hubble’a po raz pierwszy zaobserwowano taki układ trzech ciał, co zostało potwierdzone za pomocą techniki mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Mikrosoczewkowanie grawitacyjne występuje, gdy na jednej linii znajduje się odległe świecące źródło światła (np. gwiazda), obiekt soczewkujący (np. gwiazda, gwiazda z planetą lub zwarty obiekt zbudowany z ciemnej materii) oraz obserwator na Ziemi. Kierunek światła wyemitowanego przez źródło i poruszającego się w kierunku obserwatora ulega po drodze zmianie pod wpływem ciała soczewkującego, co powoduje powstanie na niebie wielokrotnych obrazów źródła. Grawitacja obiektu pierwszego planu może spowodować wzmocnienie światła gwiazdy drugiego planu (tła), szczególny charakter lekkiego powiększenia może natomiast ujawnić wskazówki co do charakteru gwiazdy pierwszego planu i ewentualnych planet.

Zaobserwowana przez teleskop Hubble’a grupa potrójna została odkryta już w 2007 roku dzięki międzynarodowej współpracy pięciu różnych grup: Microlensing Observations in Astrophysics (MOA), Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE), Microlensing Follow-up Network (MicroFUN), Probing Lensing Anomalies Network (PLANET) oraz Robonet Collaboration. Obserwacje naziemne odkryte gwiazdy i planety, ale szczegółowa analiza wykazała również trzeci organ, którego astronomowie nie mogli ostatecznie zidentyfikować.

– Obserwacje naziemne zasugerowały naukowcom dwa możliwe scenariusze układu tych trzech ciał: może to być planeta masy Saturna orbitująca blisko pary gwiazd lub planeta masy Saturna oraz planeta masy Ziemi krążące wokół jednej gwiazdy – wyjaśnia David Bennett z NASA Goddard Space Flight Center w Greenbelt w stanie Maryland, autor pierwszego artykułu na ten temat.

– Ostrość zdjęć pochodzących z teleskopu Hubble’a pozwoliła zespołowi naukowców na oddzielenie źródła – gwiazdy tła i gwiazdy soczewkującej od sąsiadów w bardzo zatłoczonym polu gwiazdy. Obserwacje teleskopu Hubble’a wykazały, że światło gwiazd z układu soczewek pierwszego planu była zbyt słaba, aby być pojedynczą gwiazdę, ale jasność wskazuje na dwa ściśle krążące wokół siebie czerwone karły, które są słabsze i mniej masywne niż nasze Słońce – powiedział Bennett.

Zespół Bennetta prowadził dalsze obserwacje z użyciem Wide Field Planetary Camera 2 (kamery CCD zainstalowanej w Kosmicznym Teleskopie Hubble’a). To pomogło im w analizie przez niemal idealne wyrównanie podwójnego układu gwiazd pierwszego planu z gwiazdą tła, która znacznie wzmocniła światło i pozwoliła naukowcom zobaczyć sygnał z dwóch gwiazd.

Również teleskop Keplera odkrył 10 innych planet orbitujących wokół ciasnych gwiazd podwójnych, ale te znajdują się znacznie bliżej swoich gwiazd niż układ badany przez teleskop Hubble’a.

Obecnie, gdy zespół wykazał, że mikrosoczewkowanie może skutecznie wykrywać planety krążące wokół systemów podwójnych gwiazd, teleskop Hubble’a może pełnić istotną rolę w tej wciąż nowej dziedzinie poszukiwania egzoplanet.

Wyniki zespół Bennetta zostały zaakceptowane do publikacji w „The Astronomical Journal”.

Opracowano na podstawie:
Hubble Finds Planet Orbiting Pair of Stars