Zamieszkać w Riosze?
W polszczyźnie mamy wiele hiszpańskich słów, które trafiły do nas różnymi drogami, często za pośrednictwem francuskim, angielskim czy niemieckim. Wielu z tych zapożyczeń używamy w postaci oryginalnej, jak kanibal, embargo, mundial, oregano, tornado, niektóre wymawiamy w sposób zbliżony do oryginalnego, jak tortilla [tortija, tortilja], junta [hunta], cargo [kargo], macho [maczo]. Wiele hispanizmów uległo spolszczeniu w pisowni i wymowie: soja (soya), gitara (guitarra), kakao (cacao), kanion (cañon), awizo (aviso). Słowniki odnotowują niektóre słowa w dwóch wersjach, co świadczy o ich stopniowej polonizacji, np. korrida i corrida, rancho i rancho, ponczo i poncho. Nie przyjęliśmy jak dotąd spolszczonej wersji nazwy wina rioja [wym. rioha] oraz regionu Rioja. Nad nimi dziś się zatrzymam.
Nazwa wina może występować w liczbie mnogiej (riojy, rioj, riojom, riojami, riojach), podczas gdy nazwa regionu formy lm. ma tylko potencjalną, raczej niestosowane (np. był w *Riojach). Z odmianą tego rzeczownika wielkich problemów nie ma, lecz tylko w wymowie, bo inaczej jest w zapisie. W Poradni PWN dr Jan Grzenia wskazywał, że w dopełniaczu lp. najlepsza byłaby forma Riojy. Pozostałe formy lp. również nie są kłopotliwe: biernik Rioję, narzędnik Rioją, wołacz Riojo! Wątpliwości użytkowników języka budzą celownik i miejscownik, które w deklinacji żeńskiej powinny przybierać końcówkę -e, przynosząc typową oboczność ch : sz (jak w formach mucha – musze, otucha – otusze). Niestety różnice między pisownią a wymową nazwy Rioja niejako blokują chęć zapisu formy *Riosze. O ile w formach słowiańskich (jak uciecha, strzecha, olcha, macocha, skrucha) czy zapożyczonych dawno temu z różnych języków w pisowni z ch (jak blacha, cecha, synekdocha, monarcha) wymiana ta nie dziwi, to w omawianej nazwie nie są tak oczywiste. Gdybyśmy byli zmuszeni do częstego używania w piśmie zarówno nazwy regionu, jak i wina z niego pochodzącego, upowszechniłaby się pewnie innowacyjna pisownia *Riosze, *riosze. Formę taką widać np. w artykule Wikipedii (Po wypędzeniu Maurów z Hiszpanii w Riosze osiedlili się cystersi…), lecz ogólnie w publikacjach nazwa Rioja jest używana ostrożnie, często unika się jej odmieniania, czyniąc tak, jak sugerował niegdyś prof. Jan Miodek, czyli odmieniając rzeczownikowy człon przy niej stojący, np. we wspólnocie La Rioja, a także stosując formę nieodmienioną bez towarzyszącego jej rzeczownika, np. sytuacja polityczna w La Rioja. W użyciu są formy „bezpieczne”, czyli niezawierające nietypowej ortograficznie wymiany, jak biernik La Rioję i dopełniacz La Riojy (zob. np. M. Myśliwiec, Pozycja partii regionalnych w systemie politycznym współczesnej Hiszpanii, Katowice 2014).
Niewątpliwie pomocne w upowszechnianiu się form *Riosze, *riosze byłoby przyjęcie spolszczonej pisowni nazwy, najlepiej w wersji Rioha, ponieważ za pisownią z h przemawiają formy będące już w użyciu, takie jak Nawaho, Mohave, mohito czy marihuana (oryginalnie: Navajo, Mojave, mojito, marijuana).
