Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Dzisiaj - oprócz pierwszego dnia wiosny i Dnia Wagarowicza - obchodzimy także Światowy Dzień Poezji, ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku. Celem jest promocja poezji - jej czytania, pisania i nauczania bez podziału na granice kulturowe, państwowe, wiekowe i inne. Poniżej wiesz wybitnej polskiej poetki, Ewy Lipskiej, który - tak jak rebus - jest dla czytelnika zadaniem... Ale czy w oóle istnieje jego rozwiązanie?

Rebus

Może to był sen.
Silnik cierpienia wył
zawsze o tej samej porze.
Między naszą miłością.

Ktoś wychodził.
Ktoś wchodził.
Zaszyfrowane kolacje.
Sekrety pod stołem.

Zagadka
nie kończyła się
na pełni Księżyca.

Zaskakiwały nas
łamigłówki miast
i enigma morza
wypluwająca butelkę
z wołaniem o pomoc.

Zawsze o tej samej porze
wracała szarada.
Z rozgadaną kombinacją liter.

Wpadaliśmy sobie
w zdania
na te same tematy.

Świat
w którym żyliśmy
nazywał się Rebus
i gwizdał na nasze pytania.

Bibliografia:

1. Lipska E.: "Czytnik linii papilarnych". Kraków 2015, s. 5-6.

Koncepcja Błońskiego wyrażona w "Romasie z tekstem" nie jest dla polonistów czymś zaskakującym ani nowym - powstała przecież w latach 70. XX wieku. Niemniej, praca tego krakowskiego badacza, krytyka i eseisty, zawiera bardzo ważne uwagi, o których dzisiaj zdarza się teoretykom literatury zapominać. Dlatego nie mogę się oprzeć, by nie przytoczyć fragmentów, które (według mnie) są niezwykle trafne i mimo upływu czasu zachowują aktualność.

"Czy literaturoznawca (...) nie powinien poddać się, choćby bez świadków, gruntownemu przebadaniu? Czy nie powinien wyzbyć się namiętności, w wewnętrznej dyskusji kształtując w sobie zdolność wyniosłej bezstronności?"

"Oczywście, humanista może pracować tylko częścią swej osobowości. Wynajmuje swej dyscyplinie - reprezentowanej przez uczelnię, instytut, czy redakcję - kilka godzin czasu i nie nadmierną partię neuronów. Jak dość powszechnie wiadomo, żywsze uczucia intelektualne nie są koniecznie potrzebne do odgrywania społecznej roli naukowca"

Pojęcie kanon lektur, choć nie zawsze uświadomione, towarzyszy człowiekowi od bardzo dawna i jest - w sposób oczywisty - związane z rozwojem pisma, a więc jednego z największych intelektualnych wynalazków ludzkości.
Pierwsze odmiany pisma (por.: p. piktograficzne lub p. ideograficzne) przekazywały albo proste treści „z pogranicza religii, magii i sztuki” , albo – służyły celom ściśle użytkowym: za ich pomocą prowadzono m.in. państwowe rachunki, dokonywano spisów ludności, spisywano kroniki. Dlatego za moment przełomowy dla cywilizacji oraz, co ważne – literatury, rozumianej za Stefanią Skwarczyńską jako "zbiór wszystkich sensownych tworów słownych" – należy uznać XI w. p.n.e., kiedy wynaleziono zapis alfabetyczny (z którego, poza pewnymi zmianami, korzystamy do dziś), umożliwiający przekazywanie bardziej zróżnicowanych treści.

Dla przypomnienia (to spot z 2012 roku) i refleksji:

Współczesny świat, pomimo że zdominowany przez nowoczesną technikę, tak naprawdę składa się z liter. To one, tworząc słowa - nabierają nowych znaczeń, w zdaniach - zyskują moc oddziaływania na odbiorców, a równocześnie pozostają... prawie niezauważane. A przecież – chcąc nie chcąc – czytamy! Nawet jeżeli są to hasła reklamowe na bilbordach, znaki informacyjne czy nagłówki w gazetach. Oczywiście – dla tych, którzy są bardziej wytrwali (żeby nie powiedzieć: bardziej ambitni) i docierają do większych skupisk słów – to jest książek, otwierają się tysiące możliwości odczytu zawartych w nich liter. Ale wtedy pojawia się zagadnienie niemal egzystencjalne. Hamlet, na przełomie XVI i XVII wieku wygłosił znamienną kwestię: być albo nie być? My natomiast, możemy dziś zapytać inaczej: czy powinniśmy czytać czy nie czytać? A jeżeli jednak czytać, to jak?