Terapia akceptacji i zaangażowania (ACT), czyli jak reagować na pojawiający się lęk
Odczuwanie lęku to naturalny mechanizm adaptacyjny, który w niektórych sytuacjach bywa szkodliwy i może utrudniać skuteczne funkcjonowanie. Raport Światowej Organizacji Zdrowia z 2015 r. podawał, że na całym świecie na zaburzenia lękowe cierpiało 3,6% ludności. Badania, przeprowadzone w Polsce, wskazywały z kolei, że problem ten dotyczy 10% mieszkańców naszego kraju. Jedną z dostępnych form wsparcia dla osób cierpiących na zaburzenia lękowe jest terapia akceptacji i zaangażowania (ACT).
Terapia ACT, należąca do tzw. trzeciej fali terapii poznawczo-behawioralnej, została stworzona przez Stevena C. Hayesa, Kirka D. Strosahla oraz Kelly’ego G. Wilsona na początku lat 80. XX wieku. Jej celem jest między innymi doprowadzenie do zaprzestania nieskutecznych prób unikania trudnych doświadczeń, czyli na przykład tych wywołujących lęk. Sposobem na to jest rozwijanie elastyczności psychologicznej, której brak może prowadzić do odczuwanego przez wiele osób cierpienia psychicznego. Do przejawów braku elastyczności należy postępowanie zgodnie z wyuczonymi regułami, prowadzące do unikania określonych myśli, doznań czy emocji w celu odczucia szybkiej ulgi, a także przywiązywanie dużego znaczenia do treści unikanych doświadczeń.
– Unikanie samo w sobie nie stanowi problemu, bo to bardzo cenna umiejętność adaptacyjna. Kłopoty zaczynają się wtedy, gdy ucieczka przeradza się w nawyk, gdy na pewne sytuacje zaczynamy reagować automatycznie, sztywno i bezrefleksyjnie – podkreśla dr Lidia Baran z Wydziału Nauk Społecznych z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, specjalistka z zakresu terapii akceptacji i zaangażowania.
Elastyczność psychologiczna jest rozwijana w terapii ACT poprzez zaangażowanie i aktywację behawioralną oraz akceptację i uważność na sześć następujących sposobów:
- skupianie uwagi na chwili obecnej, czyli na teraźniejszości, a nie przeszłości czy przyszłości, oraz pozostawanie w kontakcie z własnymi doświadczeniami,
- akceptację myśli, doznań lub emocji bez ich oceniania,
- technikę defuzji pokazującą pacjentowi, że jego myśli czy uczucia nie stanowią dla niego zagrożenia,
- rozwijanie specyficznego sposobu patrzenia na doświadczenia, czyli „Ja jako kontekstu” dzięki któremu ludzie stają się niezależnymi obserwatorami własnych myśli, emocji i doznań,
- zdefiniowanie wartości w różnych obszarach życia,
- wyznaczanie określonych celów zgodnych z wartościami i zmierzanie do ich realizacji ze świadomością różnych psychologicznych przeszkód, jakie można napotkać.
Pacjenci cierpiący na zaburzenia lękowe z obawy przed odczuwaniem lęku często unikają miejsc, rzeczy czy zdarzeń, które wywołują negatywne uczucia. Prowadzi to jednak do rozwijania coraz większej obawy przed doświadczeniem lęku. Terapia ACT ma na celu uświadomienie problemu wynikającego z uciekania od pewnych myśli czy doznań oraz wypracowanie innego sposobu reagowania w momencie odczuwania lęku. Dotychczas przeprowadzone badania wskazują, że jest ona skuteczna w terapii zaburzeń lękowych, m.in. fobii społecznych i specyficznych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, uogólnionych zaburzeń lękowych oraz zespołu stresu pourazowego.
Opracowano na podstawie artykułu dr Lidii Baran pt. „Terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) w zaburzeniach lękowych”, zamieszczonego w czasopiśmie „Psychologia po Dyplomie” w numerze z lutego 2019 roku, oraz wywiadu z dr Lidią Baran pt. „Sposób, w jaki reagujemy na lęk. Rozmowa z dr Lidią Baran na temat terapii akceptacji i zaangażowania (ACT)”, zamieszczonego na stronie: https://us.edu.pl/sposob-w-jaki-reagujemy-na-lek-rozmowa-z-dr-lidia-baran-na-temat-terapii-akceptacji-i-zaangazowania-act/.
