Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Zespół katalońskich badaczy kierowany przez João Zilhão, paleoarcheologa z Uniwersytetu w Barcelonie, ogłosił właśnie wyniki badań, które prowadzone były w portugalskiej jaskini Figueira Brava. O tym, że w jaskini mieszkali neandertalczycy wiadomo już od dawna – znajdowano tam ślady jego działalności, w tym kości różnych zwierząt. Społeczność Homo neandertalis zasiedlała ten nadmorski kompleks jaskiniowy co najmniej między 86 a 106 tysięcy lat temu. Nowe badania dotyczyły tego, jak mieszkańcy jaskini korzystali ze środowiska morskiego – tematu jak dotąd pomijanego i słabo udokumentownego

Tymczasem z badań katalońskiego zespołu wynika, że pożywienie wydobywane z morza stanowiło około 50 procent diety mieszkańców Figueira Brava. I należy podkreślić, że była to dieta bardzo zróżnicowana – obok szczątków małych i dużych ssaków lądowych przez 20 tysięcy lat w jaskini uzbierały się ślady skorupiaków (kraba brązowego i kraba pająka), mięczaków (małży, omułków i innych), bardzo różnych ptaków (m.in. kormoranów, krzyżówek, gęsi, głuptaków i czapli) i przede wszystkim ryb (węgorzy, rekinów, barwen i dorad) oraz morskich ssaków (delfinów i fok). Mieszkańcy jaskiń zbierali też, gromadzili i przyrządzali owoce i nasiona typowe dla okolicy śródziemnomorskiej – oliwki, winogrona, figi czy nasiona pinii.

Cywilizowani neandertalczycy?

Jedna z koncepcji przyspieszonego rozwoju mózgu Homo sapiens opiera się na założeniu, że w przeciwieństwie do innych przedstawicieli rodzaju Homo, nasi przodkowie opanowali zdobywanie pożywienia ze środowiska wodnego. Ryby, takie jak śledź, sardynka czy łosoś są szczególnie bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, o których wiemy, że mają bardzo dobry wpływ na funkcjonowanie układu krwionośnego i nerwowego (pisaliśmy o tym: Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe podstawą zdrowia ludzkiego). Rozwój intelektualny naszych przodków mógł więc szczególnie dużo zyskać na ich morskiej diecie. Jeżeli tak, to być może nie inaczej działo się to w przypadku neandertalczyków?

João Zilhão przypomina, że szereg badań z ostatnich lat coraz lepiej pokazuje społecznośćneandertalczyków jako posiadające symboliczną kulturę materialną, a jej przedstawicieli – jako wyposażonych w zdolności poznawcze zbliżone do żyjącego w tym czasie Homo sapiens. Inny artykuł zespołu Zilhão, opublikowany w „Science” w 2018 roku, dobrze to ilustruje, dowodząc, że około 65 tysięcy lat temu na samym Półwyspie Iberyjskim co najmniej trzy jaskinie z malowidłami naściennymi były pozostałością działalności artystycznej neandertalczyków. Są to: jaskinia La Pasiega w położonej na północy Hiszpanii Kantabrii, jaskinia Maltravieso w Hiszpanii zachodniej i jaskinia w okolicy miasteczka Ardales na południu Półwyspu Iberyjskiego. Co więcej, w okolicach 2010 roku głośno było o innej nadmorskiej hiszpańskiej jaskini – Los Aviones – w której archeolodzy znaleźli datowane na 115 tysięcy lat wisiorki i muszle ze śladami różnych pigmentów, świadczących o tym, że neandertalczycy nie tylko byli twórcami malowideł, ale także posiadali osobiste ozdoby, które dodatkowo barwili przy pomocy naturalnych środków, takich jak ochra.

Znaleziska z jaskini Figueira Brava mówią nam dużo o tym, jak zaawansowana i dojrzała była kultura człowieka neandertalskiego. Chociaż wysoki, barczysty neandertalczyk kojarzy nam się przede wszystkim z ubranym w skóry i polującym na mamuty mieszkańcem północy, to większość przedstawicieli tego gatunku (czy jak chcą niektórzy – podgatunku człowieka współczesnego) mieszkała na południu Europy. Ich doświadczenie w nadmorskim życiu jest często starsze niż ślady, które pokazują nam podobne zachowanie Homo sapiens. Skoro wiemy, że 100 tysięcy lat temu neandertalczycy potrafili polować na delfiny i rekiny, to znacznie łatwiej możemy wyobrazić sobie, jak nasi przodkowie 30–50 tysięcy lat temu skolonizowali Australię i wyspy Pacyfiku.

Badania źródłowe: J. Zilhão at Institució Catalana de Recerca i Estudis Avançats (ICREA) in Barcelona, Spain el al., „Last Interglacial Iberian Neandertals as fisher-hunter-gatherers”, Science (2020). DOI: 10.1126/science.aaz7943

Opracowano na podstawie artykułu: „A study published in ‘Science’ finds Neanderthals were pioneers in marine resource exploitation” opublikownego na stronie internetowej Uniwersytetu w Barcelonie.