Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Poszukiwacze burstynów pracujący w birmańskiej prowincji Kaczin dostarczyli naukowcom dwa bardzo ciekawe okazy. W jednym bursztynie, wielkości niedużego ziemniaka, znajduje się dobrze zachowany niewielkich rozmiarów młody wąż. W drugim znaleziono fragment skóry zrzuconej przez większego węża. Te dwa znaleziska występujące razem otwierają, zdaniem paleontologów, zupełnie nowy rozdział w badaniach ewolucji i ontogenezy węży. Przed wszystkim odnalezienie dobrze zachowanego okazu młodego, być może dopiero co narodzonego wężą, jest dla biologów ewolucyjnych nielada zdobyczą.

Młody wąż został zaklasyfikowany jako nowy gatunek, nazwany Xiaophis myanmarensis. Długość jego ciała, bez głowy, która się nie zachowała, wynosi 4,75 cm. Zespół badaczy złożony głównie z chińskich i kanadyjskich naukowców, w oparciu o jego cechy anatomiczne, analizując stan kręgów i częściowo zachowanej tkanki, ustalił, że wąż był najprawdopodobnie noworodkiem. To pierwszy znaleziony okaz prehistorycznego węża w okresie rozwojowym. Wielkością i budową przypomina współcześnie żyjącego w Azji południowowschodniej węża z gatunku Cylindrophis ruffus (rodzina cylindrowcowatych). W oparciu o to badacze wnioskują, że wiele aspektów ontogenezy węży pozostała zasadniczo niezmienna przez okres 100 milionów lat.

Dobry stan zachowanego fragmentu porzuconej skóry pozwolił badaczom na wymodelowanie wzoru pigmentacji węża za jego życia. Niestety jest to zbyt mało, aby upewnić się, czy dorosły wąż, który porzucił skórę, jest także przykładem Xiaophis myanmarensis. Wraz z młodym cylindrowcowatym jest jednak ważnym dowodem na to, że w tamtym czasie węże żyły już w lasach deszczowych. W obu bursztynach znajdują się także owady i leśna flora, co jednoznacznie wskazuje na to, gdzie nastąpiło "utrwalenie" w bursztynie. Jest to o tyle ciekawe, że dotąd skamieliny węży z tamtego czasu znajdowano głównie w okolicach rzek, a ich anatomia wskazywała na to, że były przystosowane do życia wodnego. Te dwa węże są więc pierwszymi okazami z tamtego czasu, o których wiemy, że żyły w środowisku leśnym.

W Mjanmie (oficjalna nazwa Birmy) znajdują się jedne z największych, intensywnie eksploatowanych, złóż bursztynu. Od czasu do czasu pojawiają się tam wyjątkowe znaleziska, które rewolucjonizują nasze myślenie o przeszłości. Należą do nich między innymi upierzony fragment ogona dinozaura i najstarszy okaz żaby żyjącej w lasach deszczowych, mający 99 milionów lat. Młody Xiaophis myanmarensis dołącza teraz do grona tych wartościowych znalezisk.

Bursztyn to kopalniana żywica, najczęściej z drzew iglastych. Odnajduje się go w różnych miejscach na świecie - w Kanadzie, Argentynie, na Madagaskarze i w Rosji. Największe na świecie pokłady bursztynu znajdują się na obszarze południowego Bałtyku. W okolicy miejscowości Jantarnyj w rosyjskim Obwodzie Kaliningradzkim ulokowana jest największa na świecie kopalnia tego "bałtyckiego złota". Bursztyn ma dużą wartość zarówno dla jubilerów jak i dla naukowców, ponieważ bardzo trwale przechowuje "zatrzymane w biegu" gatunki żywych makroform, głównie z okresu kredy i trzeciorzędu. Birmańskie pokłady bursztynu (zwanego birmitem) są właśnie bardzo dobrym przykładem takiego paleontologicznego bogactwa. 

Badania ukazały się w czasopiśmie Science Advances: A mid-Cretaceous embryonic-to-neonate snake in amber from Myanmar. "Science Advances" 18 Jul 2018, Vol. 4, no. 7, DOI: 10.1126/sciadv.aat5042

Opracowano na podstawie artykułu Baby Snake Preserved In Amber Is Unprecedented Find opublikowanego na stronie internetowej czasopisma "Discover" i innych źródeł.