Przyjaźń od ponad 30 tys. lat
Jak potwierdzają badania DNA, pies swój rodowód wywodzi od wilka szarego Canis lapus. Badania te wykazały również, że jego udomowienie nie było pojedynczym zdarzeniem i wymagało udziału kilku różnych populacji wilka szarego. Podczas udomawiania zwierząt dochodziło również do ich wstecznego krzyżowania z wilkiem
Do tej pory sądzono, że udomowienie wilka to proces, który zachodził od około 30 tysięcy lat p.n.e. do 10 tysięcy lat p.n.e. (okres człowieka z Cro-Magnon). Niedawno odkryto jednak dwa stanowiska archeologiczne – w rosyjskich górach Ałtaj – sprzed ponad 33 tysięcy lat oraz podobnie datowane stanowisko na terenie Belgii. O jeszcze starszych znaleziskach poinformował "Current Biology". Wyniki badań kości odnalezionych na syberyjskim półwysep Taimyr wskazują na ich pochodzenie sprzed ponad 35 tys. lat. Badania genomowe wykazały, że wilk z Taimyru reprezentuje populację żyjącą najbliżej okresu, w którym z linii wilczej wyłonili się przodkowie współczesnych psów. Badania DNA pokazują również, że dzisiejsze husky syberyjskie i psy grenlandzkie dzielą z tajmyrskim wilkiem niespodziewanie dużą liczbę genów.
Naukowcy nie są zgodni w kwestii regionu świata, w którym doszło do udomowienia wilka. Na podstawie niektórych badań wnioskuje się, że mogło to nastąpić w Azji Środkowo-Wschodniej. Pod koniec ostatniego zlodowacenia pies był jednym z najbardziej rozprzestrzenionych ssaków na subarktycznych obszarach ówczesnego świata.
Istotne jest to, że psy nie zostały udomowione w tym samym celu co inne ssaki użytkowe, takie jak: drób, bydło, owce, kozy czy konie. Miały zapewnić ludziom bezpieczeństwo oraz pomoc przy polowaniu, ale również chodziło o ich towarzystwo – pies stał się przyjacielem i towarzyszem człowieka, o czym świadczą odnajdowane przez archeologów pochówki tych zwierząt.
W dość krótkim czasie powstało wiele ras, które znacznie różnią się cechami morfologicznymi i użytkowymi. Rasy pierwotne psów powstawały głównie w wyniku presji środowiskowej. Znaleziska archeologiczne psich szczątków pochodzące z Egiptu sugerują, że niektóre typy budowy psów (np. podobne do ras mastif i greyhound) występowały już ok. 4 tys. lat temu. Naukowcy twierdzą też, że Rzymianie już w I w. n.e. prowadzili świadomą selekcję psich ras. Na malowidłach z XVI wieku z łatwością rozpoznamy, np. spaniele, mastify czy pointery. Jako gatunek, pies domowy Canis lupus f. familiaris L. po raz pierwszy został opisany naukowo przez Karola Linneusza 1758 roku. Badania genetyczne wskazują, że do zróżnicowania psich ras na większą skalę doszło dopiero w ciągu ostatnich 500 lat, przy czym większość obecnych ras uzyskano dopiero w XIX wieku.
