Skąd przywędrowały kurczaki?
Najnowsze badania naukowców z Cardiff University w Walii pokazują, jak dzikie ptactwo z pól ryżowych w Azji Południowo-Wschodniej około 3500 lat temu trafiło do naszego menu. Okazuje się, że kura, nazywana przez nas popularnie kurczakiem, i ryż mogły zawsze iść w parze.
W dwóch nowych badaniach naukowcy przedstawiają potencjalną historię pochodzenia kurczaków. Historia kur zaczyna się całkiem niedawno, bo około 3500 lat temu, na polach ryżowych obsadzanych przez rolników w Azji Południowo-Wschodniej. To stamtąd ptaki zostały przetransportowane na zachód – nie jako pokarm, ale jako egzotyczne stworzenia. Naukowcy sądzą, że uprawa ryżu mogła zadziałać jako katalizator udomowienia kurczaków. Udomowione ptactwo przybyło do Europy, w region Morza Śródziemnego, nie wcześniej niż około 2800 lat temu, zaś w północno-zachodniej Afryce pojawiło się między 1100 a 800 lat temu.
Naukowcy od ponad 50 lat zastanawiają się, gdzie i kiedy pojawiły się kurczaki (Gallus gallus domesticus). Jako ośrodki udomowienia brali pod uwagę Indyjską Dolinę Indusu, północne Chiny i Azję Południowo-Wschodnią. Za okres pierwszego pojawienia się kurczaków brano pod uwagę okres od około 4000 do 10500 lat temu. Badanie genetyczne współczesnych kurczaków z 2020 roku sugerują, że udomowienie nastąpiło u ptactwa z Azji Południowo-Wschodniej. Analizy DNA coraz częściej wykorzystywane do badania udomowienia zwierząt, nie pozwalają jednak określić, kiedy pojawiły się udomowione kurczaki.
Wykorzystując szczątki ptaków wykopane wcześniej w ponad 600 miejscach w 89 krajach, grupa naukowców ustalała, czy kości kurczaków zostały znalezione tam, gdzie zostały pierwotnie zakopane w ziemi, czy też z czasem przesunęły się w dół do starszych osadów, a zatem były młodsze niż wcześniej przypuszczano. Po ustaleniu czasu pojawiania się kurczaków w różnych miejscach, naukowcy wykorzystali historyczne dane dotyczące występowania kurczaków oraz dane dotyczące strategii odżywiania się w danej społeczności, aby opracować scenariusz udomowienia i rozprzestrzeniania się zwierząt.
Nowa historia zaczyna się na polach ryżowych Azji Południowo-Wschodniej. Najwcześniejsze znane szczątki kurczaków pochodzą z Ban Non Wat, miejsca uprawy tzw. suchego ryżu w środkowej Tajlandii, datowanego na lata pomiędzy około 1650 a 1250 roku p.n.e. Rolnicy uprawiający tzw. suchy ryż, sadzą plony na wyżynnych glebach nasiąkniętych sezonowymi deszczami, a nie na zalanych polach. To sprawiło, że ziarna ryżu w Ban Non Wat przyciągały ptasich przodków kurczaków. Pola były atrakcyjne szczególnie dla kura bankiwy (Gallus gallus) – to gatunek ptaka z rodziny kurowatych. Kur bankiwa coraz częściej żywił się ziarnami ryżu i prawdopodobnie ziarnami innej rośliny zbożowej zwanej prosem, uprawianej przez tamtejszych rolników. Naukowcy twierdzą, że znajomość ptaków z ludźmi zapoczątkowała udomowienie kurczaków około 3500 lat temu.
Zespół szacuje, że kurczaki dotarły do środkowych Chin, Azji Południowej czy obszaru Mezopotamii (na tereny dzisiejszego Iranu i Iraku) dopiero 3000 lat temu.
Korzystając z datowania radiowęglowego, naukowcy ustalili również, że 23 kości kurczaków z 16 miejsc w Eurazji i Afryce były generalnie młodsze, w niektórych przypadkach nawet o kilka tysięcy lat, były wcześniejsze niż dotąd sądzono. Kości te z biegiem czasu prawdopodobnie osiadły w niższych warstwach osadów, gdzie znaleziono je z przedmiotami wytworzonymi przez wcześniejsze kultury ludzkie.
Dowody archeologiczne wskazują, że hodowla kurczaków i uprawa ryżu rozprzestrzeniły się w Azji i Afryce w tandemie, ale zamiast jeść wczesne kurczaki, ludzie mogli postrzegać je jako wyjątkowe lub święte zwierzęta. W Ban Non Wat i innych miejscach Azji Południowo-Wschodniej częściowe lub całe szkielety dorosłych kurczaków umieszczano w ludzkich grobach. To zachowanie sugeruje, że kurczaki miały tam jakieś znaczenie społeczne lub kulturowe. W Europie kilka najwcześniejszych kurczaków zostało pochowanych samotnie lub w ludzkich grobach i nie wykazywały żadnych śladów uboju.
Ekspansja Cesarstwa Rzymskiego około 2000 lat temu spowodowała, że konsumpcja kurczaka i jaj stała się bardziej rozpowszechniona. W Anglii kurczaki nie były regularnie spożywane aż do około 1700 lat temu, głównie na terenach miejskich i wojskowych pozostających pod wpływem Rzymu. Od pojawienia się pierwszych kurczaków w Anglii do przyjęcia ich jako pokarmu upłynęło około 700 do 800 lat. Podobne opóźnienia mogły wystąpić w innych regionach.
Opracowano na podstawie:
A new origin story for domesticated chickens starts in rice fields 3,500 years ago
