Kosmiczny Teleskop Hubble’a 27 lat na orbicie
27 lat temu, 24 kwietnia 1990 roku, rozpoczęła się misja Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Urządzenie zostało wyniesione na orbitę za pomocą promu kosmicznego Discovery.
Od momentu wystrzelenia w 1990 roku teleskop stał się jednym z najważniejszych przyrządów w historii astronomii. Idea teleskopu umieszczonego na orbicie ziemskiej nie jest wcale pomysłem nowym. Taka myśl pojawiła się już w 1923 roku – o pomyśle wyniesienia teleskopu na orbitę przy pomocy rakiety pisał niemiecki naukowiec Hermann Oberth w swojej rozprawie doktorskiej Die Rakete zu den Planetenräumen (Rakietą w przestrzeń międzyplanetarną). Następnie z takim pomysłem wyszedł astronom Lyman Spitzer, który w 1946 roku napisał artykuł, a w nim rozważał praktyczną wyższość obserwatoriów pozaziemskich nad umieszczonymi na powierzchni planety. Spitzer poświęcił większość kariery na realizację projektu kosmicznego teleskopu.
W 1968 roku NASA zaplanowała umieszczenie w przestrzeni kosmicznej teleskopu o trzymetrowej średnicy zwierciadła. Projekt nazwano Wielkim Teleskopem Kosmicznym (LST), zaś datę umieszczenia go na orbicie szacunkowo wyznaczono na rok 1979. Od tego momentu rozpoczęła się batalia o fundusze na rzecz budowy urządzenia. Kongres Stanów Zjednoczonych ostatecznie wyasygnował 36 mln dolarów na rok 1978. Rozpoczęło się projektowanie LST, a datę wystrzelenia wyznaczono na rok 1983. Na początku lat 80. XX wieku teleskopowi nadano imię Edwina Hubble’a, autora jednego z największych odkryć astronomicznych XX wieku, a mianowicie zjawiska rozszerzania się Wszechświata. Przez wiele lat projekt mierzył się z problemami finansowymi i innymi, w tym katastrofami promów kosmicznych. Ostatecznie jednak udało się go zrealizować.
Kosmiczny Teleskop Hubble’a jest efektem współpracy NASA i Europejskiej Agencji Kosmicznej, chociaż w pracę nad programem zostały zaangażowane liczne instytucje naukowe, projektowe, firmy wykonujące urządzenia pomiarowe, instrumenty badawcze, systemy pokładowe oraz systemy śledzenia i transmisji danych. Najważniejszym elementem teleskopu było oczywiście zwierciadło wraz z systemami optycznymi. Niestety po umieszczeniu teleskopu na orbicie odkryto, że główne zwierciadło miało niewłaściwy profil, przez co zdolność rozdzielcza całego teleskopu znacznie odbiegała od oczekiwanej. W 1993 wysłano pierwszą misję serwisową, która m.in. zainstalowała moduł korygujący obraz i niwelujący skutki wadliwego zwierciadła.
Pierwsze zdjęcie teleskop wykonał 20 maja 1990 roku. Fotografia przedstawiała gromadę otwartą NGC 3532. Od tego czasu na podstawie danych z teleskopu Hubble’a napisano kilkadziesiąt tysięcy prac naukowych, pomógł w dokładniejszym oszacowaniu wieku Wszechświata, a także wprowadził wiele wątpliwości dotyczących jego przyszłości. Dzięki niemu obserwowano odległe supernowe i odkryto, iż rozszerzanie się Wszechświata, które do tej pory uważano za proces spowalniający pod wpływem sił grawitacji, w rzeczywistości może być zjawiskiem przyśpieszającym. Wysokiej jakości zdjęcia udowodniły powszechne występowanie czarnych dziur w centrach sąsiednich galaktyk. Teleskop dokonał również obserwacji zderzenia komety Shoemaker-Levy 9 z Jowiszem, do którego doszło w 1994 roku. Urządzenie zostało także użyte do badań nad obiektami znajdującymi się na obrzeżach Układu Słonecznego, w tym planet karłowatych.
Odkryć i niezwykle ważnych dla astronomów obserwacji trudno dziś wyliczyć. Trudno też wyobrazić sobie współczesny świat nauki bez Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Dzięki naprawom Kosmiczny Teleskop Hubble’a może spokojnie pracować na orbicie ziemskiej do co najmniej 2020 roku, ale już teraz trwają intensywne prace nad następcą tego urządzenia. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba może zostać wyniesiony na orbitę najwcześniej w 2018 roku. W odróżnieniu od swojego poprzednika, ma on prowadzić obserwacje w podczerwieni. Projekt jest prowadzony i w dużej części finansowany przez NASA i powstaje we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) oraz Kanadyjską Agencją Kosmiczną (CSA). Innym następcą teleskopu Hubble’a może być teleskop ATLAST (Advanced Technology Large-Aperture Space Telescope). Jeżeli projekt zostanie zrealizowany, ATLAST będzie misją działającą w dekadzie 2025–2035. Jego głównym celem będzie poszukiwanie życia pozaziemskiego w naszej galaktyce. Teleskop ten będzie w stanie wykryć biosygnatury (np. obecność cząsteczkowego tlenu, ozonu, wody i metanu) w widmie planet pozasłonecznych.
Więcej na temat odkryć Kosmicznego Teleskopu Hubble’a:
Hubble Space Telescope | NASA
