Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Sen jest kluczowym czynnikiem dla zdrowia naszego organizmu. Widzimy też na co dzień, że jedni potrzebują go mniej, a inni więcej, żeby móc sprawnie funkcjonować. Na różnych etapach naszego życia śpimy inaczej i potrzebujemy odmiennej długości snu, żeby być wypoczętym. Różnice są niewątpliwe i nie ma co do nich sporu. Nauka wciąż jednak pogłębia naszą wiedzę na temat podobieństw, które pozwolą na określenie pewnych standardów ułatwiających planowanie swojego dnia. Są one na tyle istote, że powinny być także znane lekarzom opiekującym się chorymi. Szuka się też coraz lepszych odpowiedzi na to, jak odpowiednia czy nieodpowiednia długość snu wpływa na nasze zdolności poznawcze.

W czasopiśmie Nature Ageing opublikowano wyniki szeroko zakrojonych badań, prowadzonych na grupie ponad pół miliona osób. Ich wiodącym wnioskiem jest to, że dla mózgu osób w średnim wieku i starszych najlepszym rozwiązaniem jest sen trwający siedem godzin na dobę.

Dobre nawyki dotyczące snu są korzystne dla nas w wielu aspektach, zarówno ze względu na krótkoterminowy efekt w postaci wypoczęcia i dobrego samopoczucia, jak i z racji długofalowych korzyści. Dobry sen to mniejsze ryzyko raka i niewydolności serca, a także łatwiejsze utrzymanie prawidłowej masy ciała. Niedawno ukazał się artykuł opisujący badania, w których pokazano korelacje między długością snu a chorobą Alzheimera i demencją. Zakłócenie faz snu, krótki sen oraz nadmierne drzemki w ciągu dnia okazują się zwiększać ryzyko tych chorób (zob. m.in. Daytime napping and Alzheimer's dementia: A potential bidirectional relationship). Natomiast osoby, których układ genetyczny sprzyja dobremu wysypianiu się (badacze nazywają takie osoby „elitą wśród śpiących”), mogą mieć predyspozycje do samodzielnego leczenia się z podobnych chorób neurodegeneracyjnych (na razie dowiedziono tego na myszach: Familial natural short sleep mutations reduce Alzheimer pathology in mice).

Najnowsze badania przeprowadzono na bardzo dużej grupie osób, pozwalają więc wyciągnąć pewne bardziej ogólne wnioski i dokonać pewnych generalizacji. Wspólnie badacze Uniwersytetu w Cambridge i z chińskiego Fudan University przeanalizowali dane dostarczone przez prawie 500 tysięcy osób w wieku od 38 do 73 lat, głównie białych osób pochodzenia europejskiego, których dane zgromadzone są w brytyjskim Biobanku. Brano pod uwagę między innymi wzory snu (długość snu, budzenie się w nocy itp.), zdrowie psychiczne, samopoczucie, a także wyniki testów poznawczych. Dla około 40 tysięcy z badanych, dostępne też były zapisy aktywności mózgu i dane genetyczne.

Analiza tych danych umożliwiła naukowcom wyciągnięcie nowych wniosków na temat zwyczajów związanych ze spaniem i zdrowia mózgu u osób w średni wieku i starszych. Ich zdaniem, zarówno za mało, jak i zbyt wiele snu ma negatywny wpływ na uwagę wzorkową, pamięć, umiejętność rozwiązywania problemów i szybkość przetwarzania informacji. To samo zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się depresji, lęku i złego samopoczucia.

Dodatkowo w badaniu udało się potwierdzić wcześniej stawianą przez badaczy hipotezę, że zaburzenia snu wolnofalowego (głębokiego snu fazy NREM) mają korelacje z chorobą Alzheimera. Wcześniejsze badania prowadzone na ludziach i zwierzętach wykazywały, że zbyt pofragmentowany sen tej fazy zwiększa w organizmie ilość toksycznych białek, które są wyraźnie powiązane z Alzheimerem. Odpowiednia długość głębokiego snu usuwa z organizmu toksyczne białka i inne produkty przemiany materii.

– Dobrze przespana noc to sprawa ważna na wszystkich etapach życia, ale szczególnie w miarę starzenia się – mówi profesor Barbara Sahakian z Uniwersytetu w Cambridge. – Znalezienie sposobów na poprawę snu osób starszych może mieć kluczowe znaczenie dla utrzymania dobrego zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia, a także dla unikania pogorszenia funkcji poznawczych, szczególnie w przypadku pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i demencją.

Źródło badań: Li, Y., Sahakian, B.J., Kang, J. et al. The brain structure and genetic mechanisms underlying the nonlinear association between sleep duration, cognition and mental health. Nat Aging (2022). https://doi.org/10.1038/s43587-022-00210-2

Opracowano na podstawie artykułu Study finds seven hours of sleep to be optimal from middle-age onwards autorstwa Nicka Lavarsa, opublikowanego na portalu Newatlas.com