DNA antycznej rodziny
Dzięki nowoczesnym technikom odtwarzania DNA udało się zrekonstruować informacje na temat pewnych relacji rodzinnych mieszkańców Starożytnej Grecji. Okazuje się, że zawieranie małżeństw z kuzynami 4000 lat temu było niezwykle powszechne. Dowiedzieliśmy się również, że duże gospodarstwa łączyły pod jednym dachem nie tylko rodziny, ale też rodziny tych rodzin.
Kiedy ponad sto lat temu Heinrich Schliemann odnajdywał groby starożytnych mieszkańców Myken, a w nich słynne złote maski, mógł jedynie spekulować na temat relacji rodzinnych osób położonych wspólnie w pradawnych grobowcach. Przez ostatni wiek nasza wiedza o relacjach rodzinnych Mykeńczyków, Trojan czy Kreteńczyków była budowana przede wszystkim – tak jak wcześniej – w oparciu o zapisy historyczne i podania mityczne. Te ostatnie, co prawda, rzadko stanowią wiarygodną relację historyczną, ale są ważną informacją na temat tego, jak opowiadający mity wyobrażali sobie relacje międzyludzkie – a robili to przecież w oparciu o swoje własne struktury społeczne.
Nie ma wątpliwości, że wiele jest w tym wszystkim domysłów i niepewnych założeń. Mimo to, przynajmniej część osób przyjmie z radością informację, że dzięki badaniom genetycznym na starożytnym DNA, prowadzonym w Instytucie Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka, wreszcie dowiadujemy się więcej o relacjach pokrewieństwa panujących w konkretnych rodzinach, osób zamieszkujących wspólne gospodarstwa domowe i wspólnie pochowanych.
Antropolodzy z Instytutu Maxa Plancka we współpracy z greckimi badaczami przeanalizowali ponad 100 genomów ludzi z epoki brązu zamieszkujących wybrzeża Morze Egejskiego. Pod artykułem podpisało się aż 41 autorów z Instytutu Maxa Plancka i takich greckich instytucji jak: Ministerstwo Kultury i Sportu, Uniwersytet Ateński, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Atenach, a także badacze z USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Danii.
Pierwsze drzewo genealogiczne mykeńskiej rodziny
Dzięki opracowanym w ostatnich latach zaawansowanym metodom w tworzeniu i rozwijaniu genetycznych baz danych, pozyskiwanie spójnych i obszernych informacji na temat starożytnych kodów DNA stało się możliwe nawet w okolicznościach temu nie sprzyjających. Do takich należy grecki klimat, szybko wyniszczający „dane genetyczne”. Badacze za swój sztandarowy sukces podają, że udało im się zrekonstruować pełne zależności pokrewieństwa w jednym z domów mykeńskiej osady z XVI wieku p.n.e. Powstało w ten sposób pierwsze w całym starożytnym regionie Morza Śródziemnego genetyczne drzewo genealogiczne.
Oto czego się dowiedzieliśmy: dorośli synowie gospodarza nadal mieszkali w domu swoich rodziców, a ich zmarłe młodo dzieci zostały pochowane w grobowcu znajdującym się w okolicach dziecińca majątku. Jedna z żon, która weszła do rodziny, wprowadziła do niej także swoją siostrę – jej dziecko zostało pochowane w tym samym grobie.
Zaskakujący zwyczaj matrymonialny
Inne odkrycie było zupełnie nieoczekiwane. Z badań wynika, że na Krecie, innych wyspach oraz w Grecji kontynentalnej tysiące lat temu panował rozpowszechniony zwyczaj zawierania małżeństw z kuzynem pierwszego stopnia.
– Opublikowano już ponad tysiąc starożytnych genomów z różnych regionów świata, ale wydaje się, że tak ścisły system małżeństw krewnych nie istniał nigdzie indziej w starożytnym świecie – opowiada Eirini Skourtanioti, pierwsza autorka publikacji, odpowiedzialna za przeprowadzanie analiz uzyskanych wyników. – Było to dla nas wszystkich całkowitym zaskoczeniem i zrodziło w nas wiele pytań.
Badacze zastanawiają się, jak wyjaśnić taką regułę małżeńską, o której z literatury historycznej nic nie wiadomo, zapewne dlatego, że nie skupia się ona na codziennym życiu przeciętnych mieszkańców niewielkich osad rolniczych.
– Może był to sposób na zatrzymanie gospodarstwa w posiadaniu rodziny i nie rozdrabnianie terenów uprawnych? W każdym razie gwarantowało to pewną ciągłość istnienia rodziny w jednym miejscu, co ma znaczenie na przykład w hodowli oliwek i winorośli – domyśla się Philipp Stockhammer, współautor badań. – Jesteśmy pewni, że dalsze badania genetyczne przyniosą nam więcej podobnych, fascynujących odkryć.
Wyniki badań dotyczące pokrewieństwa i małżeństwa na minojskiej Krecie i w mykeńskiej Grecji opublikowano w czasopiśmie „Nature Ecology & Evolution”.
Badania: Eirini Skourtanioti et. al., Ancient DNA reveals admixture history and endogamy in the prehistoric Aegean, Nature Ecology & Evolution (2023). DOI: 10.1038/s41559-022-01952-3. www.nature.com/articles/s41559-022-01952-3
Opracowano na podstawie artykułu Marriage rules in Minoan Crete revealed by ancient DNA analysis opublikowanego na portalu Phys.org.
