Prehistoria hipopotama, króla afrykańskich rzek
Potężny, szybki i śmiertelnie niebezpieczny – taki jest, kiedy trzeba, król afrykańskich rzek – hipopotam. Badania odnalezionych skamieniałości przynoszą nam wiedzę o szybkim rozwoju i początku dominacji tego gatunku. Zasadniczą rolę odegrały tu zmiany klimatyczne, a przede wszystkim, pojawienie się nowych gatunków traw.
Analizy skamieniałych szczątków przodków hipopotamów odnalezionych na etiopskich wykopaliskach pozwalają przypuszczać, że w stosunkowo krótkim czasie – około 1,5 miliona lat – z podrzędnych ssaków stały się one gatunkiem dominującym w afrykańskich rzekach.
Już wcześniejsze badania pokazywały, że w pewnym momencie swojego rozwoju dynamicznie wzrosła liczba i różnorodność gatunkowa hipopotamów, ale nie było dotąd jasne kiedy i jak szybko się to stało.
Najnowsze badania, opublikowane w czasopiśmie „Nature”, dowodzą, że proces ten rozpoczął się około 8 milionów lat temu, wraz rozprzestrzenieniem się w Afryce nowych gatunków traw. Rozwój roślinności miał związek ze zmianami w klimacie, które pomogły rozwinąć się roślinom rosnącym w gorących i suchych miejscach.
Zbieżność czasowa wzmacnia teorię, że rozwój przodka dzisiejszego hipopotama jest bezpośrednio związana z tymi zmianami w roślinności. Współczesny hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius), choć prawie cały dzień spędza zanurzony w wodzie, to nocą przebywa na suchym lądzie żywiąc się trawą i innymi zielonymi roślinami.
– Dzięki tym znaleziskom możemy wreszcie udokumentować szybki rozwój hipopotama – mówi Jean-Renaud Boisserie, paleontolog z francuskiego Krajowego Centrum Badań Naukowych (CNRS, odpowiednik polskiego PAN) i Francuskiego Centrum Studiów Etiopskich w Addis Abebie (FCES), współautor publikacji. – Jest dla mnie jasne, że rozprzestrzenienie się hipopotamów miało związek ze zmianami w roślinności.
Skamieliny, które stały się podstawą badań, zostały wykopane w przeciągu ostatnich 10 lat przez japońsko-etiopski zespół pracujący na stanowisku w pobliżu etiopskiej wioski Chorora. Znaleziska to przede wszystkim zęby, które – jak twierdzi Boisserie – okazały się jednak wystarczającym materiałem do badań i do wydzielenia nowych gatunków. Gwiazdą wśród tych ostatnich okazał się Chororatherium roobii, którego nazwa częściowo pochodzi od lokalnej nazwy dla hipopotama. Zwierzę żyło około 8 milionów lat temu i większość czasu spędzało w wodzie. Ważyło za pewne około połowy tego co dzisiejsze hipopotami, które średnio osiągają 1,4 tony.
Zęby Chororatherium roobii wykazują podobieństwa do zębów Kenyapotamus, starszego, bardziej prymitywnego przodka współczesnego hipopotama. Mają też jednak sporo wspólnego z tym ostatnim, jak chociażby wzór guzków na dolnych trzonowcach. Chociaż naukowcy nie mogą jednoznacznie określić, co dokładnie jadły Chororatherium roobii, to grubsze szkliwo na ich zębach odpowiada potrzebom zwierzęcia, które żywi się trawą, tym niemniej cecha ta pozwala zakwalifikować badany gatunek jako pierwszego pośrednika bliższego współczesnym, znacznie większym hipopotamom, które zaczęły się pojawiać około pół miliona lat temu.
Teza o szybkim rozroście populacji hipopotama oparta jest na statystykach wykopalisk. W znaleziskach sprzed 8,5 miliona lat pozostałości tego gatunku stanowią ok. 6 proc. wszystkich znalezisk, podczas gdy wśród skamielin sprzed 7,6 miliona lat – już 30 proc. Podobnie wyglądają dane archeologiczne z Kenii i Czadu.
Koncepcja łącząca ten rozwój ze zmianami klimatycznymi i rozprzestrzenieniem się nowych gatunków traw wydaje się dobrą hipotezą – potwierdzają to niezależni naukowcy. Wiele jednak może zmienić odnalezienie – którego prędzej czy później należy oczekiwać – innych pozostałości, które mogą potwierdzić hipotezę albo obalić ją, wykazując, że znalezione zęby należały do zupełnie innego gatunku. Badania stanowiące podstawę tego artykułu opublikowano w czasopiśmie „Nature” nr 546 z 22 czerwca 2017. doi:10.1038/nature.2017.22168
Opracowano na podstawie artykułu Traci Watson: Teeth tell tale of hippo’s quick spread across Africa umieszczonego w serwisie nature.com.
