Jesienna inwazja biedronek azjatyckich
Pochodzi z Azji, przez ostatnie 20 lat rozprzestrzeniła się w obydwu Amerykach i Europie, także w Polsce, gdzie jest uznawana za gatunek inwazyjny i bardzo ekspansywny, zagrażający rodzimym gatunkom biedronek.
Biedronka azjatycka (Harmonia axyridis), gatunek chrząszcza z rodziny biedronkowatych (Coccinellidae) od wielu lat jesienią szturmuje nasze balkony i okna. Pierwotną ojczyzną gatunku jest wschodnia Azja od Ałtaju i wschodniej Syberii po Japonię, Tajwan i południowe Chiny.
Poza swój pierwotny areał Harmonia axyridis została po raz pierwszy przeniesiona w 1916 roku do Stanów Zjednoczonych (Kalifornia), gdzie była sprzedawana jako drapieżnik zwalczający mszyce. Tam wymknęła się spod kontroli. Trafiła do Kanady, Meksyku, a następnie Ameryki Południowej (Argentyny, Brazylii, Peru, Chile), w dalszej kolejności do Afryki północnej (Egiptu) i Afryki południowej. W Europie sprzedawano ją od 1995 roku we Francji, Belgii i Holandii, a jej występowanie w warunkach naturalnych zaobserwowano po raz pierwszy w 1999 roku w Niemczech. Po raz pierwszy została stwierdzona w Polsce w 2006 roku na dwóch stanowiskach na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej. Bardzo szybko rozprzestrzeniła się po całym kraju. Systematyczną rejestrację rozprzestrzeniania się Harmonia axyridis w Polsce od 2008 roku prowadzi Centrum Badań Ekologicznych PAN.
Rzeczywiście jest wysoce skutecznym drapieżnikiem redukującym populacje mszyc. W warunkach naturalnych odgrywa również negatywną rolę w lokalnych ekosystemach, zagrażając rodzimym gatunkom biedronek. Jak wskazują badania, obecnie Harmonia axyridis staje się dominującym drapieżnikiem, a liczebność zajmujących tę samą niszę rodzimych gatunków spada. Poza wysoką płodnością i wygrywaniem konkurencji o pokarm, biedronka azjatycka, zwłaszcza w stadium larwalnym, jest też często drapieżnikiem jaj, larw i poczwarek innych mniejszych lub zbliżonych rozmiarami biedronek. Biedronka azjatycka może powodować uszkodzenia na owocach. W szczególności producenci wina ponoszą straty spowodowane przez owada. Przejawia ponadto wyraźnie większą napastliwość wobec człowieka niż inni przedstawicie rodziny biedronkowatych i jest skłonna do kąsania ludzi, wywołując u niektórych reakcje alergiczne.
Jako miejsca zimowania owad wybiera szczeliny i zakamarki wśród skał w górach, ale zimować może także wewnątrz budynków mieszkalnych. Dlatego w okresie przedzimowym biedronka azjatycka często próbuje dostać się do naszych mieszkań. Charakterystyczne dla niej jest odbywanie w sezonie jesiennym dalekich lotów migracyjnych, które poprzedzają okres zimowania. Czas migracji zależny jest w dużej mierze od klimatu. Migrujące osobniki wykazują preferencję do lądowania na powierzchniach (np. ścianach zabudowań) o jasnym lub białym zabarwieniu oraz o ekspozycji południowej lub południowo-zachodniej.
Wykazano, że biedronka azjatycka jest gatunkiem o sporej tolerancji na niskie temperatury. Może przetrwać krótki okres nawet w temperaturze stosunkowo silnego mrozu (-15°C).
Teoretycznie można zabezpieczyć się przed owadem, uszczelniając okna i drzwi, jednakże biedronki są małe i sprytne - zawsze znajdą sposób na wniknięcie do naszych mieszkań. Po zauważeniu osobników mieszkaniu, należy owada wyeksmitować - najlepiej nie robić tego gołą ręką, tylko w gumowej lub lateksowej rękawiczce.
Opracowana na podstawie:
Harmonia axyridis (Pallas, 1773), biedronka azjatycka
Krzysztof Kołątaj, Biedronka azjatycka, w: "Edukacja biologiczna i środowiskowa", nr 3 (52) 2014, s. 25
