Dramat o Morusie autorstwa Szekspira? Nie znam
W marcu w Waszyngtonie oglądać można rękopis sztuki teatralnej, w której powstanie zamieszany był najwybitniejszy dramatopisarz w historii – William Szekspir
Nie słyszeliście o utworze Sir Thomas More? To nic nadzwyczajnego, bo sztuka ta jest znana właściwie tylko z tego, że jej fragment podobno napisał słynny poeta ze Stratford. Spokojnie, nie pominęliście więc niczego istotnego między Snem nocy letniej a Romeem i Julią.
Manuskrypt jest udostępniony dla zwiedzających wśród innych rzadkich pism związanych z Szekspirem w ramach wystawy „Shakespeare, Life of an Icon” odbywającej się w stołecznej Folger Shakespeare Library. Arkusz wypożyczyła Amerykanom Biblioteka Brytyjska.
Zatem kto w końcu jest autorem Sir Thomas More? Tajemnicze dzieło ukazuje życie i śmierć Tomasza Morusa, katolickiego doradcy króla Henryka VIII, wiezionego w londyńskiej Tower i ostatecznie straconego przez władcę w roku 1535 za odmowę uznania instytucji Kościoła anglikańskiego. Henryk VIII ogłosił się jego głową rok wcześniej, po tym jak Kościoł katolicki nie wyraził zgodę na unieważnienie trwającego ponad dwie dekady małżeństwa Tudora z Katarzyną Aragońską (to druga ze słynnych sześciu żon angielskiego króla).
Pierwotna wersja dramatu, napisana przez niejakiego Anthony’ego Mundaya między 1596 a 1601 rokiem, zaginęła w odmętach historii, niemniej to właśnie Munday przekazał prawa do wystawiania tej sztuki jednej z kompanii teatralnej. Od niej z kolei prawa do utworu wykupił Edmund Tilney, mistrz ceremonii oraz cenzor na dworach Elżbiety I oraz Jakuba I Stuarta. Jak twierdzi British Library pan Tilney pozaznaczał czerwonym tuszem fragmenty przeznaczone do wycięcia lub korekty – były to sceny politycznie kontrowersyjne.
Potem zaś nastąpił okres (lata 1603–1604), w którym cała plejada angielskich dramaturgów – począwszy od Thomasa Heywooda, a na samym Szekspirze skończywszy – redagowała wielokrotnie sztukę. Ostatni kopista, będący jednocześnie końcowym redaktorem dzieła, stanął przed iście Herkulesowym zadaniem poskładania tekstu oryginalnego oraz wszystkich późniejszych dopisków w spójną całość. Efekt końcowy dobrze określa słowo ‘galimatias’.
Oryginalnie akcja sztuki rozpoczyna się od zamieszek, które w historiografii określa się mianem Evil May Day. W pierwszych dniach maja 1517 roku londyńczycy protestowali przeciwko obecności w stolicy obcokrajowców, zwłaszcza Francuzów oraz Lombardczyków. Morusa, będącego wówczas podkomendnym miejskiego szeryfa, ukazano jako postać starającą się nakłonić przybyszów do powrotu w rodzinne strony. Tilneyowi, który żył w czasach wielkich przemian ekonomicznych, a w trakcie buntów społecznych przeciwko obcym awansował w hierarchii społecznej, sceny te bardzo nie pasowały i całkowicie wykreślił je ze scenariusza.
Opierając się na języku oraz stylu oratorskim eksperci stwierdzili, że zrewidowaną scenę insurekcji, zawierającą mocną, pacyfistyczną przemowę Tomasza Morusa, zredagował samodzielnie Szekspir. Na początku Morus wyraża przestrach zachowaniem pieniaczy, godzącym jego zdaniem w godność Anglii i autorytet korony. Następnie nakazuje spojrzeć prześladowcom na swoje ofiary jak na istoty ludzkie cierpiące głęboką dyskryminację. Morus przestrzega, że przemoc buntowników może zachęcić innych do szukania siłowych rozwiązań, co w dalszej konsekwencji zupełnie zdezorganizowałoby społeczeństwo. Ostatecznie powołuje się też przyszły święty na argument najwyższy: skoro autorytet królewski ustanowił sam Bóg, to jakiekolwiek sprzeniewierzenie się temu autorytetowi jest grzechem przeciwko samemu Stwórcy. Z dramaturgicznego punktu widzenia mowa jest świetna, problem w tym, że to czysta fikcja: zamieszki stłumiono siłą zbrojnych oddziałów dowodzonych przez Earla Shrewsbury oraz Księcia Norfolk.
Fani Szekspir wyjątkowy manuskrypt będą mogli podziwiać w Folger Shakespeare Library do 27 marca, po czym folia powróci do Zjednoczonego Królestwa.
Na podstawie artykułu „Last Surviving Copy of Handwritten Shakespeare Play Goes on Display” opublikowanego w portalu LiveScience
