Czaszka Australopiteka sprzed 3,8 miliona lat
W Etiopii znaleziono prawie kompletną czaszkę Australopithecus anamensis, gatunku sprzed 3,8 miliona lat. Wedle dotychczasowych ustaleń był to gatunek z którego wyewoluował Australopithecus afarensis, którego przedstawicielem jest Lucy, najbardziej znany potencjalny przodek człowieka. Szczątkowe ślady tego hominida znajdowano już od lat 90-tych XX wieku. Teraz wreszcie, dzięki rekonstrukcji znaleziska, możemy spojrzeć mu w twarz.
Drzewo ewolucji człowieka jest poplątane i większość jego gałęzi opiera się na hipotezach wyprowadzanych ze szczątkowych danych. Wciąż nie wiemy dokładnie, kiedy powstał nasz gatunek – Homo sapiens – i nawet tu rozstrzał jest dość poważny, między 200 a 300 tysięcy lat temu. Skąd więc możemy być pewni tego, co działo się kilka milionów lat temu? Szczątki z tamtych czasów są zwykle słabo zachowane i często składają się z pojedynczych kości – antropolodzy są szczęśliwy, kiedy są to kości czaszki lub uzębienia. Właśnie dlatego każde znalezisko, które jest w miarę kompletne, jest niezwykle cenne dla naukowców, którzy na jego podstawie będą mogli budować modele i porównywać je z innymi szczątkami, a także dla postronnych zainteresowanych osób, które dzięki temu będą mogły uzyskać pewne wyobrażenie na temat przeszłości.
Taką wartość ma przede wszystkim znalezisko z Etiopii. Na stanowisku Woranso-Mille, na którym od 2004 roku prowadzi się badania paleontologiczne, odkryto prawie kompletną czaszkę, zdaniem naukowców pochodzącą sprzed 3,8 miliona lat i należącą do przedstawiciela gatunku Australopithecus anamensis. Osobnik, prawdopodobnie płci męskiej, miał wyraźnie wysuniętą do przodu szczękę i dolne partie czaszki.
Pozostałości znajdowane po tym gatunku były dotąd bardzo wybiórcze, a na ich podstawie ustalono, że gatunek ten żył w okolicach dzisiejszej Etiopii i Tanzanii między 3 a 4 miliony lat temu i prawdopodobnie z jego przedstawicieli wyewoluował lepiej znany gatunek Australopiteka, którego przedstawicielem jest słynna Lucy.
Znaleziona w 1974 roku AL 288-1, zwana potocznie Lucy (przebojem, popularnym także wśród archeologów, była wówczas piosenka Beatlesów „Lucy in the Sky with Diamonds”) jest często przedstawiana jako prototypowy przodek człowieka. Oczywiście nie możemy mieć pewności, że to właśnie z jej rodzinnej linii pochodzą wszyscy współcześni ludzie, ale naukowcy zakładają, że to właśnie z jej gatunku hominidów – Australopithecus afarensis – pośrednio lub bezpośrednio około 2 miliony lat temu wyewoluował pierwszy przedstawiciel rodzaju Homo, większy i posiadający lepiej rozwinięty płat czołowy mózgu niż jego poprzednicy. Lucy jest dla nas szczególnie cenna, ponieważ zachowała się aż jedna czwarta jej kości i dzięki temu możliwe było odtworzenie jej wyglądu i postawy, a nawet ustalenie wieku (25 lat) i prawdopodobniej przyczyny śmierci (upadek z drzewa).
Jak dotąd, linia ewolucyjna obu gatunków była przedstawiana dość prosto – tak jakby na pewnym etapie ewolucji Australopithecus anamensis po prostu przekształcił się w Australopithecus afarensis. Dzięki znalezieniu tak dobrze zachowanych szczątków i, można było przeprowadzić badania porównawcze i niektóre z wcześniej znalezionych szczątków, dotąd uznawanych za kuzynów Lucy, zakwalifikować do starszego z gatunków. To nieco komplikuje prosty dotąd obraz, wygląda bowiem na to, że oba gatunki co najmniej 100 tysięcy lat żyły równolegle, niedaleko siebie, prawdopodobnie mając ze sobą kontakt.
Badania, opublikowane w dwóch artykułach w czasopiśmie „Nature”, koordynował Yohannes Haile-Selassie, słynny etiopski paleontolog, afiliowany przy Cleveland Museum of Natural History. W badaniach brali udział także przedstawiciele Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology i antropolodzy z Uniwersytetu w Bolonii, a także innych etiopskich, europejskich i amerykańskich ośrodków badawczych.
Źródła:
Yohannes Haile-Selassie, Stephanie M. Melillo, Antonino Vazzana, Stefano Benazzi & Timothy M. Ryan: A 3.8-million-year-old hominin cranium from Woranso-Mille, Ethiopia. Nature (2019). DOI: https://doi.org/10.1038/s41586-019-1513-8
Beverly Z. Saylor, i in. Age and context of mid-Pliocene hominin cranium from Woranso-Mille, Ethiopia. Nature (2019). DOI: https://doi.org/10.1038/s41586-019-1514-7
Colin Barras: Rare 3.8-million-year-old skull recasts origins of iconic ‘Lucy’ fossil. Nature - News, 28.08.2019
Ben Guarino: This newfound 3.8-million-year-old skull is an ‘iconic’ specimen in human evolution. Washington Post - 28.08.2019
