Badania nad anoreksją: jak mózg dokonuje wyborów żywieniowych
Naukowcy z Columbia University dowodzą, że anoreksja nie jest wyłącznie zaburzeniem psychicznym – ma też uwarunkowania biologiczne i prowadzi do zmian w strukturze mózgu. Przy okazji badania nad tym wyjątkowo niebezpiecznym zaburzeniem żywienia pozwalają lepiej przyjrzeć się temu, jak w ogóle podejmujemy nasze decyzje żywieniowe.
Jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja, polega na nieutrzymywaniu wystarczającej, zdrowej wagi ciała. Jest jednym z rzadszych zaburzeń żywienia, ale – wedle danych amerykańskiego National Association of Anorexia Nervosa and Associated Disorders – ma najwyższych odsetek śmiertelności ze wszystkich zaburzeń psychicznych.
Diagnoza może być trudna, a dodaktowo komplikuje ją to, że wielu pacjentów ukrywa swoje zaburzenia tak długo, jak to możliwe, czyli do czasu aż znacząca utrata wagi nie zacznie powodować problemów zdrowotnych. Walka z tą przypadłością wymaga często współpracy zespołu specjalistów zdrowia psychicznego, dietetyków i lekarzy.
– Większość ludzi podejmuje decyzje żywnościowe na podstawie smaku. Ale pacjenci z jadłowstrętem bardzo intensywnie ograniczają to, co jedzą – wyjaśnia prof. Joanna Steinglass, psychiatra z Columbia University. – Ta choroba ma podłoże biologiczne. Badanie wyborów żywnościowych jest obiecującą ścieżką do odkrycia mechanizmów, jakie kierują mózgiem w przypadku restrykcyjnego żywienia.
Steinglass, pracująca w Center for Eating Disorders (jednostka prowadzona wspólnie przez New York State Psychiatric Institute oraz Columbia University Medical Center) w swoim przedsięwzięciu weszła we współpracę z Daphną Shohamy, profesor psychologii z Columbia University Zuckerman Mind Brain Behavior Institute, interesującą się procesami poznawczymi stojącymi za podejmowaniem decyzji. Zdaniem Shohamy, podejmujemy decyzje, kierując się przede wszystkim maksymalizacją oczekiwanej nagrody.
Steinglass i Shohamy poddały badaniu dwie grupy kobiet, z których tylko jedna składała się z kobiet ze zdiagnozowaną anoreksją. Obie grupy miały podejmować różne decyzje żywnościowe, a w tym czasie poddawane były skanowaniu mózgu metodą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI). Obserwacja skoncentrowała się na obszarze w mózgu zwanym prążkowiem, który odpowiedzialny jest między innymi za podejmowanie decyzji i za system nagradzania.
Badania pokazały bardzo wyraźną różnicę między obiema grupami. W grupie pacjentek z anoreksją widoczna była zależność między aktywnością w tylnym prążkowiu, a podejmowaniem decyzji dotyczących jedzenia. Co podkreśla Shohamy, podobna zależność obserwowana jest u osób, które nadużywają różnych substancji.
W oparciu o te ustalenia Steinglass sformułowa hipotezę, że mózg anorektyczek postrzega niejedzenie jako sytuację stale godną nagrody. W przypadku zdrowej osoby decyzja o tym, co chce się jeść, jest zależna od aktualnej sytuacji, może się zmieniać, a mózg dostosowuje system nagradzania do potrzeb i okoliczności. Mózg osoby z anoreksją działa zawsze tak samo – nagradza powstrzymywanie się od jedzenia.
– Ci pacjenci wydają się używać innego układu neuronalnego – mówi Steinglass. – Te mechanizmy mózgowe są bliżej powiązane z czynnościami automatycznymi niż przemyślanymi wyborami.
– Zauważyliśmy też, że zmiany w mózgu są największe u tych osób, które przyswajają najmniej kalorii – uzupełnia Shohamy. – Koralacja jest wyraźna, ale nie wiemy jeszcze, jaka jest jej przyczyna. Mamy za sobą zaledwie pierwszy dobry krok w stronę wyjaśnienia anoreksji.
To nie powstrzymuje jednak zespołu przed rozpoczęciem prac nad nowymi ścieżkami leczenia, skoncentrowanymi na rozbiciu tego automatycznego schematu, który powstaje w mózgu. Powrót do normalnego żywienia, do którego być może uda się doprowadzić, jest kluczową kwestią w leczeniu anoreksji. Rozumienie tego zaburzenia postępuje stopniowo i kiedy będzie wiadomo więcej o biologicznym uwarunkowaniu tego zjawisko, łatwiej będzie przeprowadzić odpowiednie liczenie. Być może przy okazji poznamy też jakieś ogólniejsze prawdy na temat działania naszego najważniejszego organu.
Opracowano na podstawie artykułu „Eating Disorder Study Shows How the Brain Dictates Food Choices” opublikowanego w serwisie informacyjnym Uniwersytetu Columbia (Nowy Jork, USA).
