Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Jego życie przypadło na czas wielkich przełomów w historii chrześcijaństwa, które w III i IV wieku musiało zmierzyć się zarówno z prześladowaniami, jak i nowymi wyzwaniami związanymi z legalizacją religii przez cesarstwo rzymskie. Był synem bądź wychowankiem Rufina, kapłana, który w czasie prześladowań dioklecjańskich przechowywał księgi liturgiczne i Pisma Święte rzymskiego Kościoła. Według relacji już jako młodzieniec odznaczał się mądrością i cnotliwym usposobieniem. Znany był z miłosierdzia, szczególnie wobec pielgrzymów, których otaczał opieką, oferował im nocleg i wsparcie. W wieku trzydziestu lat został wyświęcony na diakona, następnie na prezbitera. Jego pobożność i gorliwa służba zjednała mu powszechny szacunek członków Kościoła w Rzymie. 31 stycznia 314 roku objął Stolicę Piotrową po papieżu Melchiadesie, posługę biskupa Rzymu pełnił bardzo długo, bo 21 lat.

Okres jego pontyfikatu był wyjątkowy i obfitował w ważne wydarzenia. Był pierwszym papieżem, który nie musiał działać w ukryciu z powodu prześladowań, cesarz Konstantyn Wielki rozpoczął wspieranie Kościoła, co doprowadziło do znaczących zmian w pozycji chrześcijaństwa. Jego pontyfikat przypadł na czas po ogłoszeniu edyktu mediolańskiego gwarantującego swobodę wyznania chrześcijanom – od 31 stycznia 314 do 31 grudnia 335 roku. W Liber Pontificalis (VII–VIII w.) i u Anastazego znajduje się o nim niewiele więcej niż spis darowizn udzielonych Kościołowi przez Konstantyna Wielkiego. Papież polecił rzymski dzień słońca (dies solis) jako Dzień Pański (pamiątka zmartwychwstania Chrystusa), a Konstantyn Wielki dekretem w 321 roku ogłosił niedzielę wolną od pracy. 

Za jego pontyfikatu odbył się pierwszy sobór w Nicei, Sylwestra I reprezentowało na nim dwóch kapłanów – Klaudiusza i Wita oraz diakonów – Eugeniusza i Syrycjusza. Synod ten dotyczył herezji donatystów (ruchu kontestacyjnego z IV/V wieku, który działał w Kościele chrześcijańskim w prowincji Afryki północnej Cesarstwa Rzymskiego; zapoczątkowany przez biskupa Donata z Kartaginy w następstwie prześladowania chrześcijan za cesarza Dioklecjana (303–305 n.e.). W 412 roku donatyści zostali skazani na banicję przez cesarza Honoriusza, zanikli całkowicie w wyniku najazdu ariańskich Wandalów, a następnie muzułmańskich Arabów). W trakcie soboru ujednolicono datę obchodów Wielkanocy, ułożono wyznanie wiary jednoznacznie odrzucające ariańską naukę, kwestionującą boskość Chrystusa. Ustalono także normy kanoniczne, określające uprawnienia i sposób wybierania biskupów. Sylwester I dokonał także uroczystej konsekracji bazyliki św. Jana na Lateranie i św. Piotra na Watykanie, które zostały ufundowane przez Konstantyna Wielkiego, a to dało początek uroczystym konsekracjom podobnych budowli.

Wokół jego osoby krążyło wiele legend i mitów. Legenda o św. Sylwestrze, która zyskała popularność w średniowieczu, podkreśla jego wpływ na nawrócenie cesarza Konstantyna. Według jednej z opowieści Konstantyn miał zachorować na trąd, a Sylwester wyleczył go, udzielając mu chrztu. Choć historyczna prawdziwość tego wydarzenia jest kwestionowana (władcę na łożu śmierci ochrzcił Euzebiusz z Nikomedii), legenda przyczyniła się do wzrostu kultu świętego Sylwestra w średniowiecznej Europie. 

Zmarł 31 grudnia 355 roku, jego ciało złożono w katakumbach św. Pryscylli przy Via Salaria w Rzymie, gdzie później powstała bazylika ku jego czci. Jego grób szybko stał się miejscem pielgrzymek, a w 761 roku jego relikwie przeniesiono do kościoła św. Sylwestra na Kwirynale. W tradycji chrześcijańskiej Sylwester jest czczony jako święty, a jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 31 grudnia. Wspomnienie liturgiczne św. Sylwestra obchodzone jest od V wieku. Jest patronem Modeny. W ikonografii przedstawiany jest w stroju papieskim, w tiarze i w czerwonym płaszczu. Jego atrybutami są kościół, paliusz, tiara, księga, trzyramienny krzyż, wąż z książką, gałązka oliwna, muszla, smok u stóp i byk. Jest patronem zwierząt domowych.

Obchody zakończenia roku mają swoje korzenie zarówno w tradycji chrześcijańskiej, jak i w pogańskich zwyczajach związanych z zakończeniem starego roku i początkiem nowego. W starożytnym Rzymie obchodzono Saturnalia, święto ku czci boga Saturna, które często łączyło się z hucznymi zabawami i składaniem ofiar na pomyślność nadchodzącego roku. W średniowieczu św. Sylwester stał się symbolem zakończenia okresu, a jego imię z czasem zaczęto kojarzyć z końcem roku kalendarzowego. Wraz z rozwojem nowoczesnych kalendarzy i popularyzacją kalendarza gregoriańskiego w XVI wieku, ostatni dzień roku zyskał szczególne znaczenie jako moment refleksji nad mijającym czasem i oczekiwania na nowy początek.