Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Początkowo IBJ został podporządkowany Polskiej Akademii Nauk, a rok później stał się instytutem resortowym Pełnomocnika Rządu do Spraw Wykorzystania Energii Jądrowej. Organizatorem i pierwszym dyrektorem Instytutu był prof. dr Andrzej Sołtan. W 1982 roku IBJ zostal podzielony na trzy oddzielne instytuty związane z atomistyką:

• Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana (Otwock-Świerk, Warszawa, Łódź) – obecnie Narodowe Centrum Badań Jądrowych;
• Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (Warszawa-Żerań);
• Instytut Energii Atomowej (Otwock-Świerk) – obecnie Narodowe Centrum Badań Jądrowych.

Siedziba główna instytutu znajdowała się w Świerku, dzielnicy Otwocka. 

W Instytucie działało kilka reaktorów jądrowych. W latach 1958–1995 działał reaktor "EWA" (Eksperymentalny, Wodny, Atomowy) sprowadzony z ZSRR i zmontowany w Świerku, o mocy początkowo 2 MW powiększonej do 10 MW. W marcu 1963 roku oddano do użytku skonstruowany wyłącznie przez polskich naukowców reaktor "Anna" o mocy 10 kW, służący do badań fizyki reaktorów. 29 grudnia 1964 uruchomiono kolejny reaktor całkowicie polskiej konstrukcji o nazwie "Maryla", a w 1973 reaktor "Agata" o konstrukcji podobnej do reaktora "Maria".

W grudniu 1974 uruchomiono działający do dziś reaktor "Maria", który od podstaw został zbudowany w Polsce, choć oparty na radzieckim pomyśle – reaktorze MR w Instytucie Kurczatowa w Moskwie. 

Narodowe Centrum Badań Jądrowych powstało 1 września 2011 roku w efekcie włączenia Instytutu Energii Atomowej POLATOM do Instytutu Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana. NCBJ to nie tylko energetyka jądrowa. Prowadzone są tam badania podstawowe z dziedziny fizyki subatomowej (fizyka cząstek elementarnych i jądrowa, fizyka plazmy gorącej itp.) oraz stosuje się metody fizyki jądrowej i rozwija technologie jądrowe. Centrum produkuje m.in. radiofarmaceutyki oraz urządzenia dla rozmaitych gałęzi nauki i gospodarki, w tym medycyny. Tworzy także infrastrukturę informatyczną i laboratoryjną niezbędną dla wsparcia eksperckiego programu budowy energetyki jądrowej w Polsce. 

Narodowe Centrum Badań Jądrowych jest jednym z największych instytutów naukowych w Polsce, dysponującym m.in. jedynym w Polsce jądrowym reaktorem badawczym Maria. Zatrudniamy ponad 1000 fizyków, inżynierów i pracowników pomocniczych. Nasza kadra naukowa to ok. 70 profesorów i doktorów habilitowanych i ponad 120 doktorów.

Naukowcy zajmują się eksperymentalnym i teoretycznym poszukiwaniem najbardziej fundamentalnych praw przyrody – uczestnicząc w wielkich konsorcjach badawczych spoglądają w głąb najmniejszych składników materii oraz spoglądają daleko w niebo, wykorzystując roboty obserwacyjne własnej konstrukcji. Prowadzą badania reaktorowe i prace nad paliwem jądrowym, a także nad bezpieczeństwem instalacji jądrowych. Badają gorącą plazmę dla energetyki termojądrowej przyszłości i rozwijają metody modyfikacji materiałów. Prowadzą badania na rzecz ochrony środowiska i na rzecz bezpieczeństwa. Przygotowują się do roli organizacji wsparcia technicznego (TSO) dla polskiego programu jądrowego. Rozwijają niezbędną do tego celu infrastrukturę, w szczególności tworzą Centrum Informatyczne Świerk. Przejmują doświadczenia krajów zaawansowanych w energetyce jądrowej i we współdziałaniu z nimi kształcą własną kadrę.

Współpracują z czołowymi instytutami na niemal wszystkich kontynentach (w tym z CERN – największym laboratorium naukowym na Ziemi), a profesorowie  z Narodowego Centrum Badań Jądrowych zasiadają we władzach międzynarodowych organizacji badawczych. Współuczestniczą w globalnych przedsięwzięciach i programach naukowych (w tym w programie energetyki przyszłości ITER oraz w programie badań nad sposobami walki z zagrożeniem terrorystycznym EURITRACK).

Główna siedziba NCBJ znajduje się w Świerku. Kompleks Jądrowy Świerk położony jest w odległości ok. 30 km na południowy wschód od Warszawy (ok. 5 km na wschód od Otwocka). Zajmuje on teren 44 ha. Na terenie znajduje się większość zakładów naukowych NCBJ oraz administracja, swoją siedzibę ma również Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych.