Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Około 465 milionów lat temu stawonóg zwany trylobitem żerował na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej. Po jego śmierci, obfita zawartość prehistorycznych wnętrzności skamieniała wraz z jego właścicielem. Zespół paleontologów wykorzystał skamieniałe wnętrzności stworzenia, aby dowiedzieć się więcej o nawykach żywieniowych i stylu życia tych skamieniałych stawonogów. Odkrycia zostały szczegółowo opisane w artykule opublikowanym 27 września 2023 roku w czasopiśmie „Nature”.

Trylobity są jednymi z najbardziej charakterystycznych skamieniałości i stanowiły istotny składnik ekosystemów morskich przez większość swojej trwającej 270 milionów lat historii. Ponad 20 000 gatunków trylobitów żyło w okresie od wczesnego kambru do końca permu. Są to jedne z najczęstszych okazów kopalnych z tego okresu, ale dotąd paleontolodzy nie wiedzieli zbyt wiele o ich nawykach żywieniowych. Zawartość jelit zwykle znika z czasem, a do niedawna nie dysponowano okazami kopalnymi z nienaruszonymi wnętrznościami. Teraz naukowcy ze Szwecji i Czech zbadali skamieniały okaz Bohemolichas incola odkryty po raz pierwszy w pobliżu Pragi ponad 100 lat temu. Współautor badania i paleontolog Petr Kraft z Uniwersytetu Karola w Pradze od dawna podejrzewał, że okaz ten może mieć nienaruszone jelita pełne pożywienia, ale nie dysponował odpowiednią techniką, aby do nich zajrzeć.

Do badania użyto mikrotomografii synchrotronowej z kontrastem fazowym. Urządzenie wykonało wysokiej jakości skany skamieniałości, dzięki czemu badacze mogli poznać szczegółowo zawartość jelit i zidentyfikować jadłospis trylobita. W jelitach prehistorycznego stawonoga odnaleziono pozostałości ostrakodów (małych skorupiaków które żyją do dzisiaj), hiolitów (wymarłych zwierząt z wydłużonych muszlach w kształcie stożka) i stylophoranów (wymarłych szkarłupni, które wyglądają jak małe opancerzone gitary elektryczne).

Zespół naukowców uważa, że Bohemolichas incola był prawdopodobnie padlinożercą, ale mógł żywić się zarówno martwymi, jak i żywymi zwierzętami, które albo łatwo się rozpadały, albo były na tyle małe, że można je było połknąć w całości. Po śmierci tego konkretnego Bohemolichas incola zwierzę samo stało się potrawą. Na okazie znaleziono ślady innych padlinożerców. Nieznane stworzenia zakopały się w zwłokach trylobita i pożywiały tkanką miękką, ale unikały jelit. Trzymanie się z dala od jelit sugeruje, że w układzie pokarmowym Bohemolichas incola panowały szkodliwe warunki i potencjalnie trwała aktywność enzymatyczna.

Naukowcy wyciągnęli wnioski na temat środowiska chemicznego wewnątrz jelita żyjącego trylobita. Fragmenty muszli w jelitach nie zostały wytrawione przez kwasy żołądkowe, co pokazuje, że pH jelit musiało być zbliżone do neutralnego, podobnie jak u współczesnych krabów podkowiastych, inaczej skrzypłoczy (Limulus). Może to być wspólna cecha trylobitów i współczesnych stawonogów. Ponadto budowa żołądka (dwukomorowa) trylobita wykazuje wiele podobieństw do żyjących stawonogów. Skorupiaki dziesięcionogi mają tak zwany młynek żołądkowy, składający się z solidnych okrągłych "zębów". U żyjących obecnie krabów podkowiastych obserwuje się podobną konfigurację, składającą się z brzusznej części żołądka (proventriculus) do przechowywania pokarmu, a następnie z komory żołądkowej (ventriculus) do mechanicznego rozdrabniania pokarmu składającego się z twardych skorup. Taki aparat rozdrabniający u B. incola została poddany analizie. Wyniki badania wykazały bardzo duże podobieństwo. Komora żołądkowa trylobita może stanowić przestrzeń gromadzącą połknięty materiał przed jego przejściem do komory grzbietowej i jelita w celu ostatecznego trawienia bez późniejszego mielenia.

Naukowcy zamierzają w przyszłości poszukiwać innych okazów trylobitów z wypełnionymi jelitami, ponieważ ta grupa zwierząt jest bardzo zróżnicowana. Nie można również zakładać, że ten konkretny okaz jest reprezentatywny dla nawyków żywieniowych innych przedstawicieli tego gatunku.

Opracowano na podstawie:
A fossilized trilobite stomach can show us clues to Cambrian cuisine
Uniquely preserved gut contents illuminate trilobite palaeophysiology