Stres w dzieciństwie: różnice między neandertalczykami a Homo sapiens
Badania zębów neandertalczyków i żyjących w tym samym czasie i terenach Homo sapiens pozwoliły naukowcom z Uniwersytetu w Tybindze ustalić poziom i okresy, w których dzieci tych dwóch gatunków podlegały największym trudnościom – stresowi, niedożywieniu, chorobom. Wygląda na to, że neandertalczycy radzili sobie z tym gorzej.
Chociaż dzieci neandertalczyków, które żyły do około 40 000 lat temu, i dzieci Homo sapiens z górnego paleolitu (sprzed 50 000 do 12 000 lat temu) były prawdopodobnie poddawane podobnym czynnikom wpływającym na ich poczucie bezpieczeństwa i możliwość przetrwania, to okazuje się, że stres ogólnoustrojowy osiągał szczyt na różnych etapach rozwoju – u ludzi współczesnych wcześniej, a u neandertalczyków później i znacznie intensywniej.
Wiemy to dzięki badaniom ich zębów. Ubytki i to jak ogólnie rozwija się szkliwo, odzwierciedla fazy stresu spowodowane takimi problemami, jak choroby i niedożywienie we wczesnych latach życia.
Badania na ten temat zostały przeprowadzone przez Laurę Limmer, dr Sireen El Zaatari i profesor Katerinę Harvati z Instytutu Nauk Archeologicznych Uniwersytetu w Tybindze, współpracującymi z badaczami z innych krajów. Naukowcy postawili hipotezę, że współcześni ludzie mogli mieć lepsze strategie wsparcia dzieci w radzeniu sobie ze stresem niż neandertalczycy. Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie „Scientific Reports”.
Paleoantropolodzy z Uniwersytetu w Tybindze przebadali 867 zębów, w tym 423 zęby należące do 74 różnych neandertalczyków i 444 zęby pochodzące od 102 ludzi z górnego paleolitu. Badane zęby pochodziły z 56 różnych stanowiskach archeologicznych w Europie i zachodniej Azji.
Badano zarówno zęby mleczne, jak i stałe, ponieważ, jak wyjaśniają autorzy, wszystkie zęby powstają w dzieciństwie. Jeśli dzieci doświadczają infekcji lub innych chorób lub zaopatrzenie w żywność jest słabe, w szkliwie zębów mogą pojawić się zaburzenia wzrostu. Ponieważ zęby nie ulegają przebudowie, możemy również zidentyfikować takie wady w zębach dorosłych. Regularność tworzenia się szkliwa zębów pozwala na powiązanie takich zdarzeń z określonymi etapami rozwoju w dzieciństwie.
Ogólnie rzecz biorąc, naukowcy ustalili, że neandertalczycy i Homo sapiens z epoki górnego paleolitu byli poddawani porównywalnym stresom we wczesnym dzieciństwie.
– Zaobserwowaliśmy jednak różnice w rozmieszczeniu ubytków szkliwa zębów na różnych etapach rozwoju: u współczesnych ludzi ubytki szkliwa częściej występowały w czasie, gdy dzieci były odstawiane od piersi – relacjonuje Laura Limmer, współautorka publikacji. – U dzieci neandertalczyków występowały również zwiększone ubytki szkliwa w zakładanym czasie odstawiania od piersi, jednak szczyt stresu fizycznego występował w późniejszym stadium rozwoju.
Naukowcy zakładają, że dzieci z epoki paleolitu były poddawane dużemu stresowi po odstawieniu od piersi, ponieważ zwiększone zapotrzebowanie na energię podczas wzrostu zbiegało się ze zwiększonym ryzykiem niedożywienia.
– Możliwe, że ludzie współcześni uzyskali przewagę nad neandertalczykami dzięki lepszemu wspieraniu swoich dzieci w tej trudnej fazie, na przykład poprzez dłuższą ochronę dzieci i lepsze zaopatrzenie w żywność – mówi dr Sireen El Zaatari, kierowniczka zespołu prowadzącego badania. – To zachowanie mogło przyczynić się do tego, że współcześni ludzie przetrwali do dziś, podczas gdy neandertalczycy wymarli.
Często twierdzi się, że neandertalczycy wyginęli, ponieważ żyli w szczególnie surowym klimacie z niskimi temperaturami i ogólnie niesprzyjającymi warunkami. Jednak przez pewien okres neandertalczycy i Homo sapiens podlegali tym samym warunkom klimatycznym w Europie, a jednak ci ostatni zdołali przetrwać.
Publikacja: Laura S. Limmer, Matteo Santon, Kate McGrath, Katerina Harvati, Sireen El Zaatari: Różnice w stresie w dzieciństwie między neandertalczykami a wczesnymi współczesnymi ludźmi odzwierciedlone zaburzeniami wzrostu szkliwa zębów. Raporty naukowe, https://doi.org/10.1038/s41598-024-61321-x
Opracowano na podstawie materiału prasowego Stress in Childhood: differences between Neanderthals and modern humans in the Paleolithic Age opublikowanego na portalu Uniwersytetu w Tybindze.
