Ronnametry i quettagramy
Od 18 listopada 2022 roku oficjalnie możemy mówić, że Ziemia waży sześć ronnagramów. 27 Generalna Konferencja Miar zakończyła się rezolucją, w której przyjęto nowe przedrostki możliwe do użycia w układzie SI – ronna i quetta dla największych oraz ronto i guecto dla najmniejszych miar.
Generalna Konferencja Miar (czasem dodaje się też Wag) nie spotyka się nigdy bez powodu. Począwszy od 1889 roku, kiedy przyjęła definicję i wzorzec metra i kilograma, każde spotkanie poświęcone jest temu, żeby uczynić bardziej precyzyjnymi i łatwiej porównywalnymi procesy mierzenia w różnych zakresach. Wielką rewolucją była ostatnia konferencja (z 2018 roku), która przeniosła nas z niestabilnego świata obiektów fizycznych do miar opartych na stałych fizycznych. Kilogram, dla przykładu, opisywany jest we wzorcu posługującym się stałą Plancka.
W 2022 roku posiedzenie Generalnej Komisji Miar zajęło cztery dni – od 15 do 18 listopada – a jego głównym tematem było dodanie nowych prefiksów dla jednostek miary układu SI (międzynarodowego systemu jednostek, fr. Système international d'unité – SI). Prefiksy to te cząstki wyrazu, które poprzedzają jego rdzeń. W przypadku jednostek układu SI prefiksy służą określeniu wielokrotności (lub podwielokrotności) tych jednostek. Na przykład kilo-metr to 1000 razy metr, a nano-gram to jedna miliardowa grama. Wszystkie prefiksy odwołują się do potęgi 10 (kilometr to 103 metra, nanogram to 10-9 grama).
Nowe prefiksy sięgają po prostu w jeszcze dalsze wielokrotności (i podwielokrotności) jednostek. I tak:
ronna (R) to 1027, czyli jedynka i dwadzieścia siedem zer (1 000 000 000 000 000 000 000 000 000), inaczej: kwadryliard -
quetta (Q) to 1030, czyli jedynka i trzydzieści zer (1 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000), inaczej: kwintylion
ronto (r) to 10-27, czyli dwadzieścia sześć zer i jedynka po przecinku (0,000 000 000 000 000 000 000 000 001)
quecto (q) to 10-30, czyli dwadzieścia dziewięć zer i jedynka po przecinku (0,000 000 000 000 000 000 000 000 000 001)
Dla przykładu, wiedząc, że masa Ziemi to około 5,9722 x 1027 grama, czyli w przybliżeniu 6 x 1027 g, jesteśmy teraz uprawnieni do zapisu:
6 x 1027 g = 6 Rg
(na marginesie – w astronomii za jednostkę miary masy planety przyjmuje się właśnie masę Ziemi).
Wybór takich a nie innych nazw był niezwykle pragmatyczny. Prefiksy są w zapisach formalnych skracane do pierwszej litery. Pośród wszystkich liter alfabetu wspólnych dla większości języków pozostały nieużywane do prefiksów i jednostek właśnie litery Q i R. Same słowa ronna i quetta nie znaczą dosłownie nic konkretnego, ale trzony tych słów brzmią podobnie do trzonów greckich słów oznaczających dziewięć (eniá) i dziesięć (déka).
Generalna Konferencja Miar wydała na tym spotkaniu jeszcze sześć innych rezolucji, dotyczących m.in. utrzymania uniwersalnego czasu koordynowanego (UTC) jako powszechnie obowiązującego punktu odniesienia w ustalaniu czasu lokalnego i jako wyznacznika czasu w innych sytuacjach.
Zebrane rezolucje są dostępne w języku francuskim i angielskim: https://www.bipm.org/documents/20126/64811223/Resolutions-2022.pdf/281f3160-fc56-3e63-dbf7-77b76500990f.
Wszystkie przedrostki w języku polskim wylicza Wikipedia (nowe jednostki zyskały swoje samodzielne hasła w trakcie pisania niniejszego artykułu): https://pl.wikipedia.org/wiki/Przedrostek_SI
Opracowano na podstawie artykułu Earth now weighs six ronnagrams: New metric prefixes voted in opublikowanego na portalu Phys.org
