Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Oryginalny pomysł na obchody tej wielkiej rocznicy pojawił się w 2013 roku, kiedy to Interdyscyplinarne Centrum Studiów Arystotelesowskich z Uniwersytetu Arystotelesa w Salonikach, podjęło inicjatywę zorganizowania światowego kongresu w maju 2016 z okazji 2400. rocznicy narodzin tego wielkiego macedońskiego (w rozumieniu krainy historycznej położonej w północnej Grecji) filozofa i naukowca.

Proklamowanie roku 2016 Rokiem Arystotelesa przez UNESCO honoruje osobowość i znaczące dzieła Arystotelesa, ale również wzmacnia, w bardzo istotny sposób, założenia dotyczące organizacji Kongresu. Ponad 400 badaczy Arystotelesa z 40 różnych krajów zaprezentuje swoje prace, nie tylko na uniwersytecie, który nosi jego imię, ale także w starożytnej Stagirze, gdzie urodził się Arystoteles w roku 384 p.n.e., jak również w starożytnej Miezie, gdzie uczył Aleksandra Wielkiego.

Arystoteles to jeden z trzech (oprócz Sokratesa i Platona) najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji. Wykształcenie odebrał w Akademii Platońskiej, gdzie spędził w sumie 20 lat. Był uczniem Platona. Po opuszczeniu Akademii został nauczycielem i wychowawcą późniejszego twórcy imperium macedońskiego, Aleksandra III Macedońskiego. Następnie w Atenach założył własną szkołę filozoficzną zwaną Liceum, która była wspierana przez Aleksandra Macedońskiego.

Początkowo Arystoteles był zwolennikiem doktryny platońskiej, później sformułował podstawy własnej doktryny filozoficznej. Dualizm idei i rzeczy swojego nauczyciela zastąpił dualizmem formy i materii. W jego poglądach zaznaczył się empiryzm, którego wyrazem było m.in. zapoczątkowanie intensywnych badań przyrodoznawczych. Ostatecznie odrzucił platoński typ filozofowania i skupił uwagę na szczegółowych badaniach naukowych. „Miłuję Platona, ale milsza mi prawda” – miał napisać w Etyce nikomachejskiej. Arystoteles położył podwaliny pod rozwój większości wyodrębniających się wówczas z filozofii dyscyplin szczegółowych, zwłaszcza logiki, biologii, psychologii, polityki i poetyki. Całokształt dociekań filozoficznych Arystoteles podzielił na filozofię teoretyczną, do której zaliczał fizykę, matematykę oraz „pierwszą filozofię”, i filozofię praktyczną, w której jako główne działy wyróżniał etykę i politykę. W teorii poznania odrzucał platoński aprioryzm.  

Zasady ontologiczne i epistemologiczne wypracowane w „pierwszej filozofii” przeniósł Arystoteles na swoją teorię przyrody, wyłożoną w pismach poświęconych fizyce, zoologii i psychologii. W dziedzinie kosmologii przyjął, że Wszechświat ma formę kuli, której centrum stanowi Ziemia, wokół Ziemi zaś obraca się 55 koncentrycznych „sfer” unoszących ciała niebieskie. W mechanice wyróżnił mechanikę niebieską i ziemską, i twierdził, że zasady jednej z nich nie obowiązują w stosunku do drugiej; w kręgu niebieskim zasadą jest ruch kolisty, w kręgu ziemskim – ruch prostoliniowy, który polega na celowym dążeniu ciał do właściwego każdemu z nich miejsca.

W estetyce na podstawie obszernego materiału empirycznego analizował istotę przeżyć estetycznych. Zajmując się m.in. analizą przeżycia estetycznego tragedii, zasadniczego jego źródła doszukiwał się w katharsis. W poglądach na sztukę Arystoteles był zwolennikiem teorii mimetyzmu (mimesis) i wiązał ją z uznaniem dla umiejętności technicznych, dzięki którym człowiek uczy się odtwarzać rzeczywistość i ukazywać jej cechy istotne. Uwagi te Stagiryta zawarł w dziele Poetyka, której domniemana druga księga odegrała tak ważną rolę w Imieniu róży Umberto Eco. 

Całość dorobku myślowego Arystotelesa stanowi swoistą syntezę osiągnięć filozofii i nauki greckiej okresu klasycznego i wywarła przemożny wpływ na dalszy rozwój nauki i filozofii europejskiej, zwłaszcza w okresie średniowiecza (arystotelizm).

Opracowano na podstawie:
Hasło "Arystoteles" w PWN
2016 “ARISTOTLE ANNIVERSARY YEAR” PROCLAIMED BY UNESCO
UNESCO proclaims 2016 the Aristotle Anniversary Year