Na Wyspie Wielkanocnej nie doszło do ekokatastrofy
Dzieje Wyspy Wielkanocnej (zwanej w języku polinezyjskim Rapa Nui) i jej najwcześniejszych mieszkańców mogą zostać zweryfikowane. Opublikowane „American Journal of Physical Anthropology” nowe studia na temat starożytnych pozostałości po tamtejszej cywilizacji rzucają wyzwanie konwencjonalnemu myśleniu, że sami mieszkańcy lekkomyślnie zniszczyli swoje idylliczne wyspiarskie środowisko.
Okazuje się, że ludzie z Rapa Nui mogli mieć bardziej zróżnicowaną dietę i lepiej dbali o swój dom niż pierwotnie stwierdzili naukowcy – poddane datowaniu izotopami węgla i azotu pozostałości roślin i kości pochodzą z ok. 1400 roku.
Kiedy w 1773 roku Europejczycy przybili do brzegów Wyspy Wielkanocnej (ląd został odkryty już pół wieku wcześniej przez Holendra Jacoba Roggeveena), zastali tam społeczność już wymierającą. Według powszechnie uznawanej koncepcji starożytna cywilizacja zbyt szybko zużyła wszystkie swoje zasoby. Tak potężna eksploatacja zasobów naturalnych była koniecznością wobec tak licznej wyspiarskiej populacji. Drzewa zostały ścięte, a tereny po lasach wykarczowane w celu zagospodarowania jak największej powierzchni pod uprawę roli. Ograniczona ilość drewna przełożyła się na mniejszą ilość łodzi rybackich, które mogły wypływać w ocean, czego konsekwencją były oczywiście mniej obfite połowy, a wywołana wycinką i karczowaniem erozja gleby zniszczyła też ostatecznie uprawy lądowe – taki ciąg przyczynowo-skutkowy uznawano dotąd za bardzo prawdopodobny, wręcz graniczący z pewnością.
Międzynarodowy zespół archeologów na łamach „American Journal of Physical Anthropology” zaproponował teraz jednak zupełnie inną narrację. Badania ludzkich szczątek z Wyspy Wielkanocnej wykazały, że źródłem białka w codziennej diecie mieszkańców Rapa Nui były w połowie zwierzęta morskie – to znacznie więcej niż poprzednio szacowano. Co więcej, jedzenie ze źródeł lądowych wydaje się pochodzić ze wzbogaconych gleb – wszystko wskazuje na to, że wyspiarscy rolnicy znali się na swoim fachu dużo lepiej niż sądziliśmy do tej pory.
Innymi słowy dane uzyskane dzięki analizie szczątek organicznych tworzą obraz ludzi zdolnych do przystosowania i przetrwania w wymagających warunkach środowiskowych – narracja o ekokatastrofie zostaje zatem poddawana w wątpliwość.
– Ludzie z Rapa Nui dysponowali zasobami naturalnymi całkiem dobrze. A wszystkie nieporozumienie wynikają z naszych apriorycznych założeń co do tego, jak powinna wyglądać codzienna egzystencja rolnicza. Ogromną rolę odgrywa tu wzorzec europejskiego rolnictwa – mówi dr Carl Lipo, antropolog z Binghampton Univeristy w Nowym Jorku, jeden z członków zespołu badawczego. – Skoro więc to, co naukowcy zastali na Wyspie Wielkanocnej nie odpowiadało powszechnie uznawanemu schematowi, uznali oni, że na pewno wydarzyło się tu coś złego, podczas gdy tak naprawdę mamy do czynienia z przemyślanym systemem.
Dr Lipo i inni archeolodzy poświęcili ostatnie 10 lat na zbieranie dowodów przeczących koncepcji ekokatastrofy, którą zgotowali sobie mieszkańcy Rapa Nui: datowanie radiowęglowe wykazało, że ziemia była uprawiana w odpowiedni sposób aż do momentu przybycia Europejczyków w XVIII wieku. Istnieje jeszcze inna hipoteza, zgodnie z którą odpowiedzialność za gwałtowne zredukowanie powierzchni zalesionej na Wyspie Wielkanocnej ponoszą… szczury, które przybyły na Rapa Nui jako pasażerowie na gapę europejskich okrętów. Przypuszcza się nawet, że pierwsi mieszkańcy wyspy zaczęli jeść szczury, ale takiego rozwoju wypadków nie potwierdza chemiczny skład szczątek uwzględnionych w badaniach.
– Nasza prace mają przede wszystkim wyeksponować, że dawna ludność Rapa Nui posiadała rozległą wiedzę na temat uprawiania ziemi, technik płodozmianu, użyźniania trudnych gleb, poprawy niesprzyjających czynników środowiskowych i trwałego zaopatrywania się w żywność – podsumowuje dr Lipo.
Koniec końców – wygłodniała i słabująca cywilizacja nie byłaby w stanie rozstawić po całej wyspie gigantycznych kamiennych głów, imponujących i wciąż frapujących naukowców na całym świecie. Ale to już całkiem inna historia.
Dr Carl Lipo wcześniej podważał również hipotezy, iż o zagładzie cywilizacji Rapa Nui zadecydował wewnętrzny konflikt, o czym na „Przystanku Nauka” już kiedyś pisaliśmy
Opracowano na podstawie artykułu „New Archaeological Analysis Is Rewriting The History of Easter Island” opublikowanego na portal Science Alert
