Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Gerhart Hauptmann był niemieckim dramaturgiem, pisarzem i poetą. Urodził się 15 listopada 1862 roku w Ober Salzbrunn (obecnie Szczawno-Zdrój) na Dolnym Śląsku. Był wybitnym przedstawicielem naturalizmu, przez co często nazywany jest „ojcem niemieckiego dramatu naturalistycznego”.

Wywodził się z przedsiębiorczej rodziny – jego rodzice prowadzili hotel i wielodzietnej, posiadał bowiem troje starszego rodzeństwa. Pierw, od 1868 roku uczęszczał do szkoły wiejskiej w Szczawnie–Zdroju, a od 1874 do gimnazjum realnego we Wrocławiu. Gerhart miał problem z zaaklimatyzowaniem się w wielkim mieście, zaakceptowaniem pruskiego drylu, który panował w szkole oraz surowością nauczycieli, którzy wprowadzali podział wśród uczniów, lepiej traktując  uczniów pochodzenie szlacheckiego. Ta trudna atmosfera wzbudzała w młodym Gerhardzie niechęć do nauki i wszelakiego funkcjonowania. Na domiar złego wiele chorował, co pozbawiało go możliwości udziału w regularnych lekcjach. Nadmiar nieobecności spowodował, że Gerhart musiał powtarzać pierwszy rok nauki.

W młodzieńczym wieku znajomych znajdował wśród tych, którzy nowy porządek społeczny widzieli w naturze i wolności miłości.

Naukę rzeźbiarstwa rozpoczął w 1880 roku w Królewskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła we Wrocławiu. Tam poznał malarza Josefa Blocka, z którym połączyła go dozgonna przyjaźń. Niedługo później, na ślubie swojego brata Georga z Adele Thienemann poznał Marie Thienemann, siostrę przyszłej panny młodej, z którą potajemnie się zaręczył, a w 1885 roku ożenił. Dziewczyna, jako młoda narzeczona Ta wspierała Gerharda finansowo, co pozwoliło mu rozpocząć kolejne studia – filozofię i historię literatury, jednak nawet pomoc narzeczonej nie przyczyniła się do ukończenia kierunku. Hauptmann nie czuł się dobrze na gruncie nauki, dlatego po roku przerwał także i te studia.

Jego plany przestały krążyć wokół edukacji, a skoncentrowały się na podróży do Włoch. Narzeczona Maria ponownie wsparła ukochanego finansowo, dzięki czemu jeszcze w tym samym roku pojechał do Włoch i osiadł w Rzymie jako wolny rzeźbiarz.

Nie odniósłszy tam sukcesu wrócił w 1884 do Niemiec. Przez krótki czas przebywał w Hamburgu i Dreźnie, gdzie przez 6 tygodni uczył się rysunku w Królewskiej Akademii Sztuki, po czym immatrykulował na uniwersytet w Berlinie. Przez dwa semestry słuchał tam wykładów Ernsta Curtiusa (1814–1896), Emila von Bois-Reymonda (1818–1896) i Heinricha von Treitschke (1834–1896).

Przygoda z pisarstwem rozpoczęła się w momencie, gdy Gerhart ożenił się z Marią i razem z nią osiedlił w Zurychu (przebywał tam trzy czwarte roku). Poznał tam wielu ludzi, w tym Augusta Forela, co skłoniło go do podjęcia studiów psychiatrycznych. Nie spodziewał się, jak bardzo ten kierunek będzie istotny dla jego późniejszej pracy. Tematyka reformy życia i abstynencji pojawiła się w wydanym w sierpniu 1889 z dedykacją dla Holza i Schlafa dramacie pt. „Przed wschodem słońca” (oryg. Vor Sonnenaufgang), który stał się dla niego przełomowy jako dramaturga. Otto Brahm i Theodor Fontane przyjęli sztukę pozytywnie i 20 października 1889 roku odbyła się jej premiera w stowarzyszeniu Freie Bühne. Skandal teatralny wywołany w Berlinie wokół tej naturalistycznej sztuki stał się szeroko znany i otworzył drogę naturalizmowi na sceny teatralne. W następnych dziesięcioleciach corocznie ukazywał się nowy dramat Hauptmanna; do 1914 roku odbyło się 25 premier jego dzieł i stanowiły one dużą część sezonu teatralnego.

Przygotowania do dramatu pt. „Tkacze” (oryg. Die Weber) sprowadziły artystę na Śląsk, gdzie w 1891 roku kupił dom w Szklarskiej Porębie (wówczas niem. Schreiberhau. Dramat ukazywał kontrast między wyniosłym środowiskiem, które arogancko odnosi się do robotników, a grupą tkaczy i ich rodzin, żyjących w skrajnej nędzy. Oskarżenia społeczne, które Gerhart Hauptmann sformułował w dramacie, wywołały w 1892 roku trzęsienie. 3 marca 1892 roku został wydany przez prezydium berlińskiej policji zakaz wprowadzenia sztuki na scenę oficjalną. Dlatego jej premiera odbyła się dopiero 26 lutego 1893 roku jako zamknięte przedstawienie na prywatnej scenie, dla członków stowarzyszenia „Freie Bühne”. 2 października 1893 roku Najwyższy Trybunał Administracyjny Rzeszy, zniósł obowiązujący zakaz i 25 września 1894 roku odbyła się publiczna premiera dramatu na scenie Deutsches Theater w Berlinie.

Po latach małżeństwa Gerhart wdał się w romans z Margarete Marschalk, co doprowadziło od rozstania z żoną i konfliktu z bratem Carlem. W 1901 roku pisarz przeprowadził się z kochanką do „Villi Wiesenstein” w Agnetendorf (Agnieszków, obecnie Jagniątków), która stała się jego stałym miejscem zamieszkania aż do śmierci. Zmarł 6 czerwca 1946 roku na zapalenie oskrzeli.

Tekst sporządzono na podstawie:
https://www.biografie-niemieckie.pl/hauptmann-gerhart.