Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Pierwszego lądowania na Księżycu dokonali członkowie załogi statku Apollo 11, wchodzącego w skład programu Apollo. 21 lipca 1969 o godz. 2:56 UTC Neil Armstrong zszedł po drabince i postawił stopę na pokrytej pyłem powierzchni Srebrnego Globu oraz wygłosił słowa, które przeszły do historii: „To jest mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości”. Następnie wyszedł Edwin Aldrin i obaj astronauci przeprowadzili badania naukowe, ustawili amerykańską flagę i zbierali próbki kamieni, piasku i pyłu księżycowego. Umieścili również tabliczkę z napisem: „W tym miejscu ludzie z planety Ziemia po raz pierwszy postawili stopę na Księżycu. Lipiec 1969. Przybywamy w pokoju dla dobra całej ludzkości”. Po 21 godzinach spędzonych na Księżycu astronauci weszli do lądownika i powrócili do modułu dowodzenia, gdzie czekał na nich Michael Collins. 24 lipca 1969 r. statek Apollo 11 wodował na Oceanie Spokojnym w odległości 1460 km na południowy zachód od Wysp Hawajskich. Kabina Apollo 11 obecnie jest eksponatem w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.

Program Apollo, czyli seria amerykańskich lotów kosmicznych, przygotowywany był od roku 1961 i zrealizowany w latach 1966–1972. Celem programu było lądowanie człowieka na Księżycu, a następnie jego bezpieczny powrót na Ziemię. Program był kontynuowany do roku 1972 w celu przeprowadzenia dokładniejszej naukowej eksploracji Księżyca. Program Apollo składał się z jedenastu lotów załogowych, począwszy od Apollo 7, skończywszy na Apollo 17. Wszystkie starty odbywały się z położonego na przylądku Canaveral Centrum Kosmicznego im. Johna F. Kennedy'ego. Misje Apollo 2 do Apollo 6 były bezzałogowymi lotami testowymi. Apollo 1 był planowanym załogowym lotem, niestety trening przed startem zakończył się pożarem kabiny, w której zginęło trzech członków załogi. Loty Apollo 7 i Apollo 9 były ziemskimi misjami orbitalnymi, Apollo 8 i Apollo 10 były księżycowymi misjami orbitalnymi, pozostałe sześć lotów (poza Apollo 13) zakończyły się lądowaniem na Księżycu. Całkowity koszt programu wyniósł 25,4 miliarda dolarów. Ilość pozyskanego i dostarczonego na Ziemię materiału to 381,7 kg. W sumie na księżycowym globie stanęło 12 osób, ostatnią osobą, która stąpała po Srebrnym Globie, jest Harrison H. Schmitt, członek misji Apollo 17 w grudniu 1972 roku.

Podczas misji Apollo zainstalowanych zostało wiele zestawów instrumentów badawczych. Długoterminowe stacje ALSEP (Apollo lunar surface experiment package, ang. Zestaw eksperymentalny powierzchni Księżyca Apollo) zainstalowane zostały w miejscach lądowania statków misji Apollo 12, 14, 15, 16 i 17, stacja tymczasowa znana jako EASEP (ang. Early Apollo Scientific Experiments Package) stanęła na Księżycu podczas misji Apollo 11. Wyposażenie stacji ALSEP składało się m.in. z czujników ciepła, sejsmometrów, magnetometrów i kątowych retroreflektorów. Z powodów finansowych zakończenie transmisji danych na Ziemię nastąpiło 30 września 1977 roku. Mimo że używane w laserowym pomiarze odległości Ziemia–Księżyc (ang. LLR, lunar laser ranging) retroreflektory kątowe są instrumentami pasywnymi, wciąż znajdują się w użyciu. Mierzenie dystansu do stacji LLR jest okresowo powtarzane z ziemskich stacji nadawczych, zachowując dokładność do kilku centymetrów.

Planowano jeszcze wykonanie trzech lotów – Apollo 18, 19 i 20. W związku z ograniczeniem budżetu NASA podjęto decyzję o zakończeniu prac nad następcą rakiety nośnej Saturn V, a następnie o przerwaniu całego programu Apollo. Fundusze zostały przeznaczone na program lotów wahadłowców. Ostatnie wyprodukowane kapsuły Apollo wykorzystano w programie Skylab i we wspólnej, amerykańsko-radzieckiej misji Sojuz-Apollo.

Istnieje szereg teorii spiskowych, według których lądowania amerykańskich wypraw programu Apollo na Księżycu w latach 1969–1972 były mistyfikacją. Zwolennicy tego poglądu uważają, że amerykańscy astronauci nie wylądowali na Księżycu, a agencja kosmiczna NASA sfałszowała zdjęcia, próbki skał księżycowych i inne dowody tego wydarzenia.

Warto pamiętać, że również ZSRR planowało dotrzeć na Księżyc. W tym celu uruchomiono program Łuna. Był to bardzo bogaty i zróżnicowany program bezzałogowych sond kosmicznych do badań Księżyca, który objął łącznie aż 45 (24 oficjalne) misje. Jego celem było przede wszystkim wykonanie bardzo dokładnych fotografii widocznej oraz niewidocznej z Ziemi półkuli księżycowej, wylądowanie na powierzchni, przeprowadzenie analiz gruntu, jego pomiarów termicznych, chemicznych i fizycznych. Program w zależności od charakteru misji planowany był jako seria bezzałogowych orbiterów i lądowników, w tym pierwszych bezzałogowych pojazdów kołowych (łunochodów) zdolnych przemieszczać aparaturę naukową oraz lądowników z aparaturę wzlotową zdolną powrócić na Ziemię. Program Łuna dostarczył radzieckiej astronautyce dużych sukcesów z zakresu eksploracji Srebrnego Globu, zwłaszcza, że Rosjanie ostatecznie zrezygnowali z misji załogowych. Na 24 oficjalne misje programu Łuna, 15 zakończyło się sukcesem, 7 niepowodzeniem, zaś 2 misje uznano za częściowo udane. Z dużym powodzeniem udało się zrealizować podstawowe zadania programu: wykonać szczegółową dokumentację fotograficzną z orbity księżycowej, miękko wylądować na jego powierzchni i wykonać tam dokumentację fotograficzną, umieścić pojazdy bezzałogowe zdolne do przemierzenia dużych odległości, wreszcie dostarczyć na Ziemię próbki gruntu księżycowego.

Więcj informacji na temat jubileuszu, zdjęć oraz materiałów wideo na stronie:
https://www.nasa.gov/specials/apollo50th