„Prawie-pająk” sprzed 305 milionów lat
We Francji odkryto skamielinę zwierzęcia, które bardzo przypomina pająka, ale nie można je jednoznacznie zakwalifikować do tego rzędu. Jednak znalezienie „prawie-pająka” rzuca nowe światło na prahistorię całej gromady pajęczaków
Pajęczak zasklepiony w węglanie żelaza przed 305 milionami lat obrazuje stopniową ewolucję z prapajęczaków w pająki. Został nazwany Idmonarachne brasieri – od imienia mitologicznego króla lidyjskiego Idmona. Idmon był ojcem Arachne, której przechwałki na temat własnego talentu tkackiego rozgniewały Atenę. Bogini mądrości wyzwała śmiertelniczkę na pojedynek, a kiedy Arachne stworzyła haft co najmniej dorównujący dziełu Ateny, ta rozdarła go. Arachne powiesiła się z rozpaczy. Kierowana smutkiem bogini przywróciła życie dziewczynie, ale pod postacią tkającego piękne misterne nici pająka. Idmonarachne brasieri brakuje tylko kądziołki, której pająki używają do wytwarzania nici przędnej.
– Pajęczaki to gromada, której historia sięga bardzo daleko wstecz, ale ich pochodzenie jest bardzo niejasne – mówi dr Russell Garwood, paleontolog z Uniwersytetu w Manchesterze, który brał udział w badaniach nad skamieliną. Pierwsi przedstawiciele gromady były także jednymi z pierwszych stworzeń, który funkcjonowały na lądzie, pojawiając się na naszej planecie przynajmniej 420 milionów lat. Jak dodaje dr Garwood, o wczesnej historii pajęczaków wiemy tyle samo, ile zachowało się skał z tamtych archaicznych czasów – czyli bardzo niewiele. Określenie relacji ewolucyjnych z DNA jest równie trudne, ponieważ pajęczaki zaczęły się różnicować bardzo wcześnie i tylko kilka zmian w genach jest identyfikowalnych.
Najstarsza znana nam skamieniałość „typowego” pająka pochodzi z Montceau-les-Mines (pokładów węgla na wschodzie Francji) i także liczy sobie 305 milionów lat, czyli tyle samo, co znalezisko, o którym piszemy. A to oznacza, że archaiczne pająki żyły właściwie równocześnie ze swoimi kuzynami „prawie-pająkami”. Mierzący 10 milimetrów „prawie-pająk” został odkryty tak naprawdę już kilkadziesiąt lat temu, ale niewiele można było z tą próbką zrobić, ponieważ przednia jej część była zablokowana w skale. Teraz rozwiązanie zagadki umożliwiła tomografia komputerowa, dzięki której Garwoodowi i jego koledzy zajrzeli w głąb skały i przyjrzeli się odnóżom i części gębowej, które są kluczowe w ustaleniu rodzaju i gatunku znalezionego stworzenia.
Okazało się, że zarówno odnóża, jak i część gębową pajęczaka jest bardzo podobna do „typowych” pająków, ale w przeciwieństwie do nich brakowało mu kądziołki. Poza tym dzisiejsze pająki nie mają segmentowanego odwłoku, którym charakteryzuje się „prawie-pająk”. – Widzimy zatem przedstawiciela linii pająkopodobnych pajęczaków, które nie przetrwały, ale musiały oddzielić się od głównej linii wcześniej niż 305 milionów lat temu – przekonuje dr Garwood.
Znamy co prawda grupę pajęczaków sprzed aż 385 milionów – Uraraneida – której reprezentanci wizualnie też przypominali pająki, ale – jak zaznacza paleontolog z Manchesteru – posiadali również przypominającą ogon strukturę, tzw. flagellum. Uraraneida zniknęły jednak z areny dziejów zanim Idmonarachne brasieri oddzieliły się z głównej linii tej gromady.
Brytyjscy naukowcy mają w planach dalsze badania skamielin, które mają pomóc w lepszym poznaniu różnych rzędów pajęczaków, w tym skorpionów oraz kosarzy, m.in. pod kątem ich wzajemnych relacji oraz umiejscowienia w drzewie ewolucyjnym całej gromady, która po owadach jest najbardziej zróżnicowaną grupą organizmów żywych.
Na podstawie artykułu „305-Million-Year-Old 'Almost Spider' Unlocks Arachnid History” opublikowanego na portal LiveScience (tam też znaleźc można zdjęcia skamieniałego pajęczaka)
