Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Dawno minęły już czasy, kiedy o planetach spoza Układu Słonecznego opowiadali tylko autorzy fantastyki naukowej. Według najnowszych danych z serwisu http://exoplanet.eu/ obecnie dysponujemy informacjami o 4349 obiektach, których status jako planety został potwierdzony. Liczba to rośnie systematycznie od 1992 roku, kiedy w magazynie „Nature” prof. Aleksander Wolszczan, polski astronom, dowiódł że wokół gwiazdy typu pulsar PSR 1257+12 krążą dwie planety (później informował o istnieniu jeszcze jednej). W 2019 roku za odkrycie pierwszych egzoplanet znajdujących się w układzie gwiezdnym podobnym do naszego dwaj szwajcarscy astronomowie, Michel Mayor i Didier Queloz, zostali wyróżnieni Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki. Pomału więc te niesamowite osiągnięcia stają się naszą codziennością.

Jak dotąd jednak wszystkie odkrycia dotyczyły układów gwiezdnych w ramach Drogi Mlecznej, w której – jak zakładają badacze kosmosu – znajdować się mogą miliardy nieodkrytych jeszcze planet. Odkrycie planety poza Drogą Mleczną było dotychczas niemożliwe. Grupa badaczy ze Stanów Zjednoczonych i Chin wierzy jednak, że udało im się znaleźć kandydata na pierwszy taki obiekt. Jeżeli badania zostaną potwierdzone, planeta będzie nosiła eleganckie imię M51-ULS-1b. Hipotetyczna planeta znajduje się w Galaktyce Wir (Messier 51, M51), odległej od nas o około 25,74 miliona lat świetlnych.

Jak to możliwe, że badacze zaobserwowali tak odległe zjawisko, które zdecydowali się określić jako planetę? Zidentyfikowanie planety znajdującej się w takiej odległości wydaje się ekstremalnie trudne, jeżeli nie niemożliwe. W tym przypadku warunki, które towarzyszyły zaobserwowanemu zjawisku były wyjątkowo sprzyjające i szczęśliwe. Potencjalny obiekt znajduje się w układzie binarnym, który w centrum ma czarną dziurę albo gwiazdę neutronową, która jest w trakcie pochłaniania innej gwiazdy. Podczas tego procesu emitowany jest sygnał promieni Roentgena o bardzo dużej mocy.

Ten sygnał przyciągnął najpierw uwagę badaczy, ponieważ takie zjawiska wcale nie są zbyt częste do zaobserwowania. Tak się złożyło, że źródło promieniowania jest bardzo małe i obiekt, który znalazłby się między nim a nami, mógłby je całkiem zagłuszyć. To właśnie, szczęśliwie, zaobserwowali badacze – przejście obiektu, które zablokowało sygnał na około 3 godziny.

Badacze, reprezentujący Uniwersytet Harvarda, Princeton, Berkeley i Australian National University w Perth przeprowadzili szereg obliczeń, który pozwolił wykluczyć, że sygnał zagłuszyła inna gwiazda. Ich zdaniem obserwowany system binarny jest zbyt młody, żeby było to możliwe. Oceniając charakterystykę światła wykluczyli też możliwość, że zostało ono na jakiś czas pochłonięte przez źródło. Dzięki tym samym obliczeniom wstępnie szacuje się, że obiekt jest mniej więcej wielkości Saturna. Oczywiście potwierdzenie statusu obiektu i wszystkich danych będzie wymagało jeszcze kolejnych badań.

Artykuł opisujący odkrycie znajduje się w serwisie arXiv.org, w którym dostępne są badania nie wydrukowane jeszcze w czasopiśmie naukowym. Po przejściu pozytywnej recenzji badania mają zostać opublikowane w czasopiśmie „High Energy Astrophysical Phenomena”.

Źródło:

M51-ULS-1b: The First Candidate for a Planet in an External Galaxy, arXiv:2009.08987 [astro-ph.HE] arxiv.org/abs/2009.08987

Opracowano na podstawie artykułu First candidate for an extragalactic planet identified opublikowanego na portalu Phys.org.