Niebezpieczne związki polimerowe PFAS

Niepokojące badania opublikowano w czasopiśmie „Environmental Science & Technology Letters”. Sugerują one, że grupa „dużych” polimerowych związków per- i polifluoroalkilowe (PFAS) dotąd uznawana za bezpieczną do użytku przy pakowaniu żywności, prawdopodobnie rozkłada się szybciej niż zakładano i w procesie tym do żywności i środowiska mogą dostawać się toksyczne substancje.

17.04.2023Aktualizacja: 18.04.2023Opublikował: RK

Substancje per- i polifluoroalkilowe (PFAS) stały się jakiś czas temu popularne w produkcji opakowań na żywność. Tworzone w połączeniu z papierem wydawały się dobrą alternatywą dla jednorazowych plastikowych opakowań – papier był bardziej odporny na temperaturę i tłuszcz. Niestety, już kilka lat temu pokazano, że związki te ulegają stopniowemu wymywaniu i przedostają się do żywności, a potem – po wyrzuceniu opakowania – do środowiska. Wówczas zaproponowano wprowadzenie innego typu związków PFAS, opartych na większych cząsteczkach polimerowych, które miały być odporne na tego typu wypłukiwanie, a więc bezpieczniejsze i dla osób przechowujących w nich żywność i dla środowiska.

W związku z tym coraz więcej producentów i dostawców żywności zaczęło stosować do pakowania pożywania większe polimerowe PFAS – opakowania i miski. Takie polimerowe PFAS są przedstawiane jako bezpieczniejsze, ponieważ uważa się, że są zbudowane ze zbyt dużych cząsteczek, aby mogły być wypłukane z produktu, w czasie jego użytkowania i wtedy, kiedy trafi on do środowiska.

Niestety, nowe badania po raz pierwszy dostarczyły dowodów, że duże polimerowe PFAS stosowane w opakowaniach na żywność rozkładają się na mniejsze cząstki. Te zaś mogą przedostać się do żywności i środowiskach, dla których będą szkodliwe.

– Stało się jasne, że polimery nie są jednak tym nieszkodliwym wyjątkiem w przemyśle PFAS, na jaki liczono – mówi dr Marta Venier z Indiana University, współautorka badań. – Ich zastosowanie w produkcji opakowań na żywność nadal prowadzi do powstania szkodliwych i trwale zalegających mniejszych PFAS, które zanieczyszczają żywność, a po ich wyrzuceniu, także powietrze i wodę pitną.

Materiały do badań, które przyniosły te niepokojące wieści nie zostały przygotowane w laboratorium. Naukowcy odwiedzili różne restauracje typu fast food w całym Toronto, zebrali i przebadali 42 opakowania bazujące na papierze. Najczęściej spotykanym w nich PFAS okazał się 6:2 alkohol fluorotelomerowy (6:2 FTOH), o którym wiadomo, że jest toksyczny. Okazuje się więc, że polimerowy związek użyty przy produkcji tych opakowań może się przekształcić w niebezpieczną i szkodliwą substancję, narażając w ten sposób spożywającą go osobę.

Najważniejszy jest jednak inny wynik badań, który naukowcy potwierdzili po dwóch latach przechowywania opakowań w warunkach, w których zwykle byłyby przechowywane (w ciemności, w temperaturze pokojowej). Po tym czasie stężenie PFAS w opakowaniach spadło o 85 procent. Polimery uległy więc rozpadowi. Wyniki te zaprzeczają twierdzeniom, że polimerowe związki perfluoroalkilowe są w pełni stabilne i nie stwarzają ryzyka narażenia odbiorcy.

Liczne publikacje potwierdzają, że przynajmniej niektóre mniejsze cząstki PFAS są szkodliwe dla zdrowia i to na wiele sposobów – badania wiążą je z rakiem, otyłością czy też z silniejszymi skutkami COVID-19. Wiadomo także, że zanieczyszczają wodę pitną milionów ludzi. Tylko niewielka część z tej dużej grupy związków (około 5000 różnych substancji) została przebadana pod kątem toksyczności, więc w dużej mierze pozostają zagadką. Biorąc pod uwagę, że ich trwałość w środowisku jest bardzo wysoka, to jest to zagadka potencjalnie niezwykle niebezpieczna.

Te obawy doprowadziły właśnie do tego, że sugeruje się wycofanie tych związków z użytku – tak postąpiło już 11 amerykańskich stanów, a Mcdonald’s i kilka innych restauracji zapowiedziało, że planują całkowite wycofanie PFAS z użytku do 2025 roku. Zdaniem autorów publikacji w „Environmental Science & Technology Letters” to jedyna dobra droga. Należy ją nawet wzmocnić, wycofując związku PFAS, w tym polimery, ze wszystkich zastosowań, gdzie nie są niezbędne – od opakowań na żywność po kurtki przeciwdeszczowe.

Badania były współfinansowane przez Environment and Climate Change Canada, the Great Lakes Protection Initiative, the Natural Sciences and Engineering Research Council of Canada, the Green Science Policy Institute, oraz Unię Europejską w ramach programu badań i innowacji Horyzont 2020.

Badania: Per- and Polyfluoroalkyl Substances in Canadian Fast Food Packaging by Heather Schwartz-Narbonne, Chunjie Xia, Anna Shalin, Heather D. Whitehead, Diwen Yang, Graham F. Peaslee, Zhanyun Wang, Yan Wu, Hui Peng, Arlene Blum, Marta Venier and Miriam L. Diamond, 28 March 2023, Environmental Science & Technology Letters. DOI: 10.1021/acs.estlett.2c00926

Opracowano na podstawie artykułu Thought To Be Safe: Replacement PFAS Used in Food Packaging Are Actually Hazardous opublikowanego na portalu SciTechDaily