Najlepsi synowie, najlepsze córki – 100 najwybitniejszych Brytyjczyków w historii

11 czerwca 2016 roku swoje 90. urodziny oficjalnie świętowała królowa brytyjska Elżbieta II. Okrągły jubileusz Elżbiety II potraktowaliśmy jako okazję do przypomnienia sporządzonego w 2002 roku rankingu 100 najwybitniejszych Brytyjczyków. Są wśród nich – i to na wysokich lokatach – przedstawiciele świata nauki.

13.06.2016Aktualizacja: 22.06.2016Opublikował: TP

Choć Elżbieta II przyszła ona na świat 21 kwietnia 1926 roku, to Zjednoczone Królestwo fetuję swoją monarchinię z reguły w drugą sobotę czerwca, a uroczystości mają wtedy charakter państwowy. Córka Jerzego VI panuje już ponad 64 lata, od 6 lutego 1952 (koronacja miała miejsce 2 czerwca roku następnego), a zatem dłużej niż jej sławna praprababka – królowa Wiktoria, która zasiadała na tronie 63 lata i 216 dni (najdłużej panującym obecnie monarchą jest król Tajlandii Rama IX Bhumibol Adulyadej, któremu niedawno „stuknęła siedemdziesiątka” na tronie). Pełny tytuł, jakim posługuje się Elżbieta, to „Z Bożej łaski, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz innych Jej Posiadłości i Terytoriów królowa, Głowa Wspólnoty, Obrończyni Wiary”, a za swoją głowę uznaje ją jeszcze 15 innych państw: Antigua i Barbuda, Australia, Bahamy, Gibraltar, Barbados, Belize, Grenada, Kanada, Jamajka, Nowej Zelandia, Papua-Nowa Gwinea, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Tuvalu oraz Wyspy Salomona. Razem ze Zjednoczonym Królestwem tworzą one wspólnotę Commonwealth.

Powszechnie szanowana Elżbieta II znalazła się na 24. miejscu zestawienia 100 najwybitniejszych Brytyjczyków, które zostało ułożone na podstawie przeprowadzonej w 2002 roku przez BBC ankiety. Spośród monarchów (a właściwie monarchiń) brytyjskich wyżej znalazły się tylko dwie wielkie poprzedniczki Elżbiety: wspomniana Wiktoria była 18., a Elżbieta I – 7. Najwyżej sklasyfikowaną w rankingu kobietą została jednak synowa Elżbiety II, nieżyjąca już księżna Diana, czyli Diana Spencer.

Zwycięzcą plebiscytu został sir Winston Churchill, wywodzący się z Partii Konserwatywnej premier Wielkiej Brytanii w latach 1940–1945 oraz 1951–1955, człowiek, który „wygrał wojnę, ale przegrał wybory” (te w 1945) i nie był już obecny podczas trzeciej wielkiej konferencji Wielkiej Trójki – w Poczdamie. W trakcie drugiego premierostwa w 1953 roku Churchill został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla za swoje prace na temat II wojny światowej – jak to ujęła Akademia Sztokholmska za „wielkie mistrzostwo utworów o charakterze historycznym i biograficznym, a także błyskotliwą sztukę oratorską, z pomocą której bronił najwyższych ludzkich wartości”.

Druga lokata przypadła Isambardowi Kingdomowi Brunelowi (1806–1859), jednej ze sztandarowych postaci XIX-wiecznej brytyjskiej Rewolucji Przemysłowej, inżynierowi i konstruktorowi mostów wiszących i statków parowych. Jego ojcem był (o ironio losu) rodowity Francuz Marc Brunel, który wyemigrował na Wyspy po wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej i który zaszczepił w potomku zainteresowanie techniką. Młody Isambard, wykształcony w Paryżu i normandzkim Caen, sekundował ojcu, gdy ten projektował pionierski tunel pod rzeką Tamizą, służący londyńczykom aż do teraz. Jego inną wielką pasją były mosty – Brunel junior skonstruował pierwszy wiszący most łączący Bristol z ekskluzywnym przedmieściem Clifton (70 metrów nad rzeką Avon i o długości 200 metrów – wówczas był to największy i najdłuższy most na świecie) oraz pierwszy most kolejowy – równoległy do mostu Tamar Bridge łączącego Plymouth i Saltash. Był także projektantem sieci kolejowej Great Western Railway łączącej Londyn z krainą Midlands oraz Walią. Pod koniec życia zainteresował się statkami transoceanicznymi i przekonał sponsorów do budowy SS Great Britain – pierwszego statku o napędzie parowym, który pływał na trasach pomiędzy Bristolem a Nowym Jorkiem. Jego następca – SS Great Eastern – pociągnął kabel telegraficzny między Europą a Ameryką.

Zaraz za podium uplasował się Karol Darwin, twórca teorii ewolucji. Świat nauki ma oczywiście mocną reprezentację w rankingu: w pierwszej dziesiątce – na szóstej pozycji – znalazł się jeszcze wybitny fizyk, matematyk i astronom sir Izaak Newton, 20. był odkrywca penicyliny sir Alexander Fleming, zaraz za nim znaleźli się matematyk, kryptolog i twórca informatyki Alan Turing oraz odkrywca zjawiska indukcji elektromagnetycznej Michael Faraday. Stephen Hawking, którego nie trzeba szerzej przedstawiać, notowany był na 25. miejscu. 42. był sir Frank Whittle, który opatentował silnik turboodrzutowy, 44. – twórca pierwszego działającego systemu telewizyjnego Szkot John Logie Baird, jego rodak i wynalazca telefonu Alexander Graham Bell był 57., a 65. z kolei ojciec kolei parowej George Stephenson. 77. miejsce zajął odkrywca szczepień ochronnych przeciw ospie Edward Jenner, 79. – autor tablic logarytmicznych Charles Babbage, a 83. – James Watt, wynalazca silnika parowego. W rankingu wyróżniono także Jamesa Clerka Maxwella (89.), sir Barnesa Wallisa (93.) oraz sir Tima Bernersa-Lee (97.), czyli pioniera internetu i wynalazcę World Wide Web.

Nie zabrakło również postaci, które odkrywały wcześniej nieznane terytoria i poszerzały naszą wiedzę o świecie. Drugą dziesiątkę otwierają sir Ernest Shackleton (pochodzący z rodziny angielsko-irlandzkiej badacz Antarktydy) oraz kpt. James Cook (żeglarz, który dotarł jak pierwszy m.in. do Australii). 54. miejsce zajął Robert Falcon Scott, który rywalizację z Roaldem Amundsenem o miano zdobywcy bieguna południowego przypłacił własnym życiem, 91. był sir Walter Raleigh, w służbie Elżbiety I poszukujący mitycznego El Dorado, a 96. – wielki eksplorator Afryki David Livingstone.

Wspomniany Fleming to najwyżej sklasyfikowany Szkot, najlepszym spośród Walijczyków był żyjący w latach 1359–1416 książę Owain Glyndwr (miejsce 23.). Ranking zawiera także dwóch rodowitych Irlandczyków – są to muzycy Bob Geldof (wokalista grupy The Boomtown Rats, organizator słynnego koncertu Live Aid w 1986 roku, 75.) oraz Bono (właściwie Paul Hewson) z zespołu U2 (86.). Respondenci docenili także inne gwiazdy muzyki rockowej: zmarłego na początku 2016 roku Davida Bowie (29.), zmarłego w 1991 roku, a urodzonego na – wówczas brytyjskim – Zanzibarze frontmana Queen Freddiego Mercury’ego (58.), Johna Lydona (ps. Johnny Rotten, 85.), wokalistę Sex Pistols, który wyśpiewywał: „God save the queen / The fascist regime” oraz trzech z czterech członków The Beatles: John Lennon zajął w ankiecie 8. pozycję, sir Paul McCartney był 19., a George Harrison – 62. Z „Fantastycznej Czwórki” zabrakło oczywiście Ringo Starra… 99. lokata przypadła jedynemu reprezentantowi grupy Monty Pythona, komikowi Johnowi Cleese’owi.

Zestawienie zdominowali mężczyźni, ale kobiety mają też bardzo mocno delegację. Oprócz wymienionych już obu Elżbiet, Wiktorii oraz księżnej Diany, Brytyjczycy wskazali także matkę obecnej monarchini, również Elżbietę (61.), z domu Bowes-Lyon, czyli popularną królową matkę (zmarłą w 2002 roku w wielu 102 lat!), „Żelazną damę: Margaret Thatcher (16.), założycielkę ruchu sufrażystek Emmelinę Pankhurst (27.), Boudikę, królową starożytnego plemenia Icenów, zamieszkujących wschodnią Brytanię (35.), pielęgniarkę i działaczkę społeczną Florence Nightingale (52.), aktorkę Julie Andrews (59.), pisarkę Jane Austen (70.), autorkę sagi o Harrym Potterze J.K. Rowling (82.) oraz edukatorkę seksualną Marie Stopes (98.).

Co ciekawe, ankietowali docenili tylko trzech sportowców: piłkarzy Davida Beckhama (33.) oraz Bobby’ego Moore’a (69.), kapitana drużyny, która w 1966 roku zdobyła jedyne dla Anglii mistrzostwo świata (puchar Moore’owi wręczyła królowa Elżbieta II), a także sir Steve’a Redgrave’a, pięciokrotnego mistrza olimpijskiego (na pięciu kolejnych igrzyskach) w wioślarstwie.

Najlepsza dziesiątka zestawienia 100 najwybitniejszych Brytyjczyków: