Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

– Pacjenci bardzo często nie doceniają tego, jak groźna i śmiertelna może być grypa – uważa dr Amesh Adalja, specjalista chorób zakaźnych na University of Pittsburgh Medical Center's Center for Health Security. 

Jego zdaniem grypa to choroba zakaźna, która każdego roku zabija tysiące ludzi, dotyczy gównie osób albo bardzo młodych, albo starszych. Do tragicznego finału zachorowania na grypę może dojść na kilka sposobów.

Jedną z nich jest bezpośrednie działanie wirusa. Może on na przykład wywołać tak potężne zapalenie płuc, że pacjent umiera na niewydolność oddechową, ponieważ wirus uszkadza płuca do tego stopnia, że niemożliwe staje się dostarczenie tlenu pobieranego z powietrza do krwi, która ma być rozprowadzona po całym organizmie. Wywołana tymi zaburzeniami śmierć przychodzi bardzo szybko. Grypa może zabijać także jako katalizator powtórnego zakażenia bakteryjnego. Wirus w znaczny sposób obniża odporność chorego, który tym samym staje się bardziej narażony na wszelkie infekcje bakteryjne. Ich konsekwencją także może być zapalenie płuc. – Podczas pandemii grypy w latach 1918–1919, większość zgonów była spowodowana właśnie wtórnymi zakażeniami o podłożu bakteryjnym – wyjaśnia dr Adalja. 

Mowa oczywiście o pandemii hiszpanki, jednej z największych w historii ludzkości. Według różnych szacunków pochłonęła ona od 50 do 100 milionów osób, a zatem więcej niż poległo ludzi na frontach I wojny światowej. Prawdopodobnie na grypę, wywołaną przez wyjątkowo groźną odmianę podtypu H1N1 wirusa A, zapadło wtedy w sumie aż 500 mln ludzi – 1/3 ówczesnej populacji świata. Ostatnia pandemia miała miejsce siedem lat temu, a odpowiadał za nią ten sam szczep wirusa. Grypa szalejąca w Meksyku zabiła od 100 do 400 tysięcy osób, a za sprawą powikłań zmarło kolejne dziesiątki tysięcy (we różnych szacunków między 46 a aż 179 tysiącami).

Śmierć spowodowana wtórnymi infekcjami nie jest tak natychmiastowa, jak w przypadku infekcji typowo wirusowej. Chory umiera zwykle po ok. tygodniu, ponieważ tyle mniej więcej zajmuje zarazkom zajęcie ustroju. Niestety, grypa może również prowadzić do zgonów poprzez zaatakowanie kilku organów – mówi się wtedy o niewydolności wielonarządowej.

Szczególne niebezpieczeństwo ze strony grypy, a także utrudnienia w jej leczeniu, wiążą się z dużą zmiennością genetyczną wirusa i jego skłonnościami do mutacji. Przywołany już wyżej rodzaj A, najczęściej wywołujący epidemie i pandemie, podlega tzw. skokom antygenowym, inaczej genetycznym reasortacjom. Polegają one na wymianie jednego bądź kilku fragmentów jednoniciowego RNA wirusa grypy. Dochodzi do nich przy jednoczesnym zakażeniu komórki gospodarza przez dwa różne wirusy – powstaje wtedy odrębny antygenowo szczep wirusa, o znacznych zmianach antygenowych. Przeciwko takim szczepom wirusów grypy organizm nie ma wytworzonej uprzednio odporności, stąd często są one przyczyną epidemii lub pandemii.

Liczby śmiertelnych przypadków powiązanych z wirusem grypy są bardzo różne w różnych latach. Statystyki prowadzone w Stanach Zjednoczonych między 1976 a 2007 rokiem wskazują, że liczba zgonów waha się od 3 do nawet 49 tysięcy rocznie. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (obejmujących lata 1975–2014) zachorowalność w Polsce wzrosła w ostatnich latach do poziomu 3 milionów osób. Więcej zdiagnozowanych chorych było tylko w pierwszym uwzględnionym roku – 3,75 milion. Wówczas bardzo wysoki był również wskaźnik umieralności – 1400 osób. W ostatnich latach, przynajmniej według statystyk GUS, liczba ta nie przekracza 100 (dane podajemy za Narodowym Instytutem Zdrowia Publicznego).

O różnicach pomiędzy zakażeniem wirusowym a bakteryjnym pisaliśmy w artykule „Bakterie i wirusy: poznaj swojego wroga”.

Opracowano na podstawie artykułu „Did Prince Die from the Flu? How the Virus Kills” opublikowanego w portalu LiveScience