Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Odnalezienie w Chinach skamieniałych szczątków pandy sprzed sześciu milionów lat pozwoliło ustalić, jak to się stało, że w odległej przeszłości pandy wielkie, należące do mięsożernego rodzaju niedźwiedziowatych, zaczęły żywić się bambusem.

Skamieniałości znaleziono w południowozachodniej chińskiej prowincji Junnan. Pośród innych szczątków odnaleziono też przerośniętą kość nadgarstka, zwaną kością heterotopową, czyli powstałą w skutek skostnienia ścięgien. To najstarszy dowód istnienia dodatkowego palca – tak zwanego fałszywego kciuka – u pandy wielkiej. To dzięki temu dodatkowemu, szóstemu palcowi, pandy są w stanie sprawnie objąć, mocno chwycić i złamać pęd bambusa.

Znalezisko opisano w czasopiśmie Scientific Reports (2022).

Precyzyjnie rzecz biorąc, znalezisko, o którym mowa, to nie panda wielka, ale jej wymarły przodek, zwany Ailurarcto („niedźwiedź koci”), który żył od 6 do 8 milionów lat temu na terenie współczesnych Chin. Ustalenie, że już wówczas przodek pandy miał chwytną dłoń, przystosowaną do diety, wyróżnia współczesne pandy wielkie.

– Panda wielka jest rzadkim przypadkiem drapieżnika z krótkim przewodem pokarmowym, który stał się wegetarianinem – opowiada Xiaoming Wang z Natural History Museum of Los Angeles County i Chińskiej Akademii Nauki, pierwszy autor publikacji w „Scientific Reports”. – Taki „fałszywy kciuk” u Ailurarcto pokazuje nam prawdopodobny początkowy krok w ewolucji, która umożliwiła pandom żywienie się bambusem.

Oczywiście badacze wiedzieli już od dawna o dodatkowym, szóstym palcu pandy wielkiej, zwanym „fałszywym kciukiem”, odgrywającym rzeczywiście podobną rolę, co ludzki kciuk. Z racji braku śladów kopalnianych, nie było dotąd rozważane, skąd się wzięła ta specyficzna forma kostna, której na próżno szukać u jakiegokolwiek innego zwierzęcia. Jak podkreślają autorzy artykułu, nawet niewielki guzek na nadgarstku musiał być przy operowaniu bambusem. Xiaoming Wang zaznacza, że przy okazji fałszywy kciuk pandy wielkiej, chociaż dobrze spełnia swoją rolę, nie jest zbyt elegancką formą anatomiczną.

Anatomicznie jest to rodzaj przerośniętej, promienistej trzeszczki, czyli niewielkiej – w przypadku innych zwierząt – okrągłej kości dłoni. „Kciuk” znaleziony u Ailurarcto jest nawet nieco większy niż standardowo u pandy, ale nie ma charakterystycznego haczyka. Najwyraźniej więc haczyk i mięsista poduszka na końcu palca wyewoluowały z biegiem czasu.

Znalezisko nie przynosi jeszcze ostatecznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego i w jakich warunkach pandy wielkie tak radykalnie zmieniły swoją dietę, odróżniając się od pozostałych niedźwiedzi. Bez wątpienia wysokobiałkowa dieta mięsna jest dla takich mięsożerców łatwiejszym rozwiązaniem, które szybciej dostarcza wymaganych przez organizm składników odżywczych. Żołądek pandy nie jest tak sprawny w trawieniu roślin, jak żołądki roślinożerców – przyswaja mniej więcej 20 procent pożywienia (reszta jest wydalana), podczas gdy układ pokarmowy krowy jest w stanie przyswoić około 80 procent spożytego jedzenia. Dlatego właśnie panda wielka spędza tak dużo czasu – nawet 15 godzin dziennie – na odżywianiu się, a duża część z tego co zje, jest po prostu wydalana.

Wygląda jednak na to, że w wyborze formy żywienia przeważył inny czynnik – łatwiejszy dostęp i to, w warunkach południowochińskich, taki sam przez cały rok.

Badania: Xiaoming Wang, Earliest giant panda false thumb suggests conflicting demands for locomotion and feeding, Scientific Reports (2022). DOI: 10.1038/s41598-022-13402-y.

Opracowano na podstawie artykułu Fossil discovery solves mystery of how pandas became vegetarian opublikowanego na portalu Phys.org.