Czy żyjemy w antropocenie?
Geolodzy i przedstawiciele innych nauk rozpoczęli oficjalne badania, których celem jest ustalenie, czy możemy ogłosić nową epokę geologiczną – antropocen, czyli epokę człowieka. Czy rzeczywiście zmieniamy świat do tego stopnia, że zostawimy po sobie wyraźny geologiczny ślad?
21 maja 2019 roku w Grupa Robocza ds. Antropocenu (AWG, Anthropocene Working Group), w głosowaniu znakomitą większością głosów uznała, że możemy mówić o nowej epoce geologicznej w historii Ziemi. Zdaniem AWG, w połowie XX wieku skończył się holocen a rozpoczął antropocen, czyli epoka człowieka. Głosowanie jest dopiero początkiem pracy – grupa ustaliła, że w ciągu dwóch lat zamierza zebrać wystarczającą ilość danych, żeby do swojego zdania przekonać Międzynarodową Komisję Stratygraficzną. Tylko ta instytucja ma mandat międzynarodowej społeczności naukowej, aby oficjalnie uznać nadejście antropocenu.
Antropocen to termin wprowadzony przez Paula Crutzena, holenderskiego chemika i meteorologa, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie chemii z 1995 roku. Zdaniem Crutzena i współpracującego z nim Eugene Stoermera, tak liczne procesy naturalne i warunki środowiskowe zostały zmienione pod wpływem działania człowieka, że od czasu rozwoju industrializacji, czyli mniej więcej od 200 lat, to człowiek jest podstawowym czynnikiem zmiany na Ziemi.
Od tego czasu wiele środowisk naukowych i aktywistów ekologicznych posługiwało się tym pojęciem, tworząc całą paletę jego znaczeń. Grupa Robocza ds. Antropocenu, ukonstytuowana w 2009 roku, składająca się przede wszystkim z przedstawicieli nauk o Ziemi i kierowana obecnie przez prof. Jana Zalesiewicza z Uniwersytetu w Leicester, postawiła sobie za cel przeprowadzenie obszernych badań, które odpowiedzieć moją na pytanie, czy i czym jest antropocen.
Potencjalna nowa epoka łączona jest z całą serią zjawisk, które mają być dla niej wyjątkowe, między innymi – wzrost erozji i przemieszczania się osadów, powiązany z rolnictwem i urbanizacją oraz nagła i wyraźnie zauważalna zmiana w występowaniu w przyrodzie takich pierwiastków jak węgiel, azot, fosfor i inne metale. Konsekwencją tych zmian są przekształcenia środowiska, takie jak globalne ocieplenie, podniesienie się poziomu wód, zakwaszenie wód i rozszerzenie występowania martwych stref na morzach i oceanach, a także gwałtowne zmiany w biosferze, zarówno na lądzie, jak i na wodzie. To ostatnie widać najlepiej w świecie zwierząt – wymieraniu jednych i eksplozji innych gatunków. Wreszcie, zmienia się obraz Ziemi, który wobec wcześniejszych epok określono na podstawie występujących minerałów i skał – teraz dodać do nich należy sztucznie wytworzone pyły i plastiki oraz „technoskamieniałości”, czyli trwałe pozostałości ludzkiej cywilizacji.
Antropocen nie jest jeszcze uznaną i zdefiniowaną epoką geologiczną, i w związku z tym nie możemy go znaleźć w tabeli stratygraficznej. Bez względu na to, co mówią nam media, naukowcy i aktywiści, formalnie żyjemy więc w trzecim, megalajańskim piętrze holocenu, które około 4200 lat temu rozpoczęło okresami gwałtownej suszy i przechodzeniem terenów uprawnych w stepy.
Żeby to zmienić, AWG już od kilku lat pracuje nad argumentacją, która przekonać ma Międzynarodową Komisję Stratygraficzną oraz Międzynarodową Unię Nauk Geologicznych. Jak podaje tygodnik „Nature”, grupa postanowiła wyznaczyć dziesięć stanowisk obserwacyjnych na całym świecie, których obszerne przebadanie pozwoli stwierdzić, że zmiany, o których tyle się mówi, rzeczywiście mają trwały i globalny charakter. Geolodzy będę prowadzić swoje badania między innymi w na Wielkiej Rafie Koralowej, w okolicy jednego z chińskich jezior i we włoskich jaskiniach. Zdaniem AWG obserwacje mają dowieść, że faktycznie kończy się w okolicach połowy XX wieku, wraz z wielkim przyspieszeniem industrializacji i produkcji plastiku oraz z wejściem ludzkości w erę atomową.
Dziś o godzinie 17:00 na Uniwersytecie Śląskim odbędzie się debata „Uniwersytet w antropocenie”, w której wezmą udział m.in. dr hab. Edyta Sierka, biolog z Uniwersytetu Śląskiego, dr Tomasz Markiewka, filozof i pracownik Wydziału Lekarskiego UMK w Toruniu i Alicja Knast, dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach.
Więcej szczegółów: https://www.us.edu.pl/debata-pt-uniwersytet-w-antropocenie
Opracowano na podstawie materiałów Grupy Roboczej ds. Antropocenu (pdf)
