Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Mit 1: Każdy musi spać przynajmniej osiem godzin
Spokojnie możecie odłożyć stoper. Dla części z nas przespanie 1/3 doby to faktycznie optimum, ale dla wielu innych może być nim siedem lub dziewięć godzin, a dla jeszcze innych nawet tylko cztery. Wpływ na preferencje ma mnóstwo czynników, w tym uwarunkowania genetyczne, wiek czy też natężenie aktywności fizycznej. Naukowcy zidentyfikowali na przykład kilka genów, których posiadacze potrzebują raptem tylko kilku godzin snu, by dobrze funkcjonować.

Mit 2: Na sen dobrze wpływa alkohol
Alkohol może wywołać specyficzny rodzaj senności, ale tak naprawdę zakłóca nasz sen. Australijczycy przeprowadzili eksperyment, w którym pokazali, że mózgi osób raczących się alkoholem przez zaśnięciem wykazywały wzór aktywności charakterystyczny dla zaburzonego snu. Taki rodzaj snu zeruje wszystkie pozytywne skutki, jakie niesie ze sobą sen regeneracyjny. Naukowcy już od lat 30. XX wieku badają domniemany związek pomiędzy snem rzeczywistym a sennością wywołaną spożyciem alkoholu. Na razie udało się ustalić jedynie, że metabolizowanie alkoholu zachodzi jednocześnie z zapadaniem w sen, co wskazywałoby na to, że ludzki organizm nie jest specjalnie zdolny do wykonywania tych dwóch zadań w jednym czasie.

Mit 3: Można nadrobić niedobory snu     
O tak, koncepcja, według której śpiąc do południa w weekendy, zrównoważymy niedosypianie z całego tygodnia pracy, brzmi kusząco. Niestety, takie nawyki sieją spustoszenie w zegarze biologicznym. To tak jakby wyruszyć do strefy czasowej odległej o trzy godziny do przodu i wrócić jeszcze „do siebie” w ten sam weekend. Organizm nie zdąży się na powrót przystosować, zanim nadejdzie poniedziałek. Aby zapobiec takiemu nadrabianiu, spróbujcie spać przez cały tydzień mniej więcej w tych samych godzinach.

Mit 4: Brak snu nie wpływa szkodliwie na inne aspekty twego zdrowia
Owszem, jedna zarwana noc nie powoduje jeszcze wielkich problemów. Jeśli jednak zarywanie noce stanie się chroniczne, spodziewaj się naprawdę poważnych kłopotów. Zaburzenia snu zwiększają ryzyko występowania chorób takich jak cukrzyca, nadwaga, choroba niedokrwienna serca oraz udar. Nawet kilka nieprzespanych nocy może skutkować bólami głowy, zmianami nastroju, znacznym spadkiem selektywności uwagi oraz pogorszeniem się wzrokiem.

Mit 5: Przed snem dobrze jest się napić ciepłego mleka
Co prawda mleko zawiera tryptofan, organiczny związek chemiczny z grupy aminokwasów białkowych, którego przemiany są źródłem m.in. serotoniny – substancji regulującej sen wespół z melatoniną – ale mleko zawiera go dziesięciokrotnie za mało, by samo w sobie mógł uśpić człowieka.

Mit 6: Należy unikać drzemek w ciągu dnia
Tu sprawa jest złożona. Zbyt wiele drzemania w ciągu dnia spowoduje, że nie zaśniesz wieczorem, ale 10- lub 20-minutowe drzemki powinny – zdaniem niektórych naukowców – dobrze wpłynąć na koncentrację. Podobno też drzemki wspomagają pamięć, sprawność umysłową, a nawet układ odpornościowy.

Mit 7: Sny pojawiają się tylko w czasie fazy REM
Wbrew obiegowym opiniom śnić można podczas wszystkich faz snu. Dwie podstawowe to oczywiście faza REM (ang. rapid eye movement) oraz NREM (ang. non-rapid rye movement). Podczas tej ostatniej także śnimy, tyle że inaczej – marzenia senne powstałe w tej fazie związane są bardziej z tym, co przeżyliśmy minionego dnia, sny fazy REM składają się natomiast z obrazów bardziej fantastycznych.

Mit 8: „Jedna owca, druga owca, trzecia owca…”
Jeśli ktoś już ma problemy z zasypaniem, popularne liczenie owiec może te problemy jedynie pogłębić. Według pewnych badań, w których udział brało 41 pacjentów cierpiących na bezsenność, liczenie owiec znacznie utrudniło im zaśnięcie w porównaniu do nocy, kiedy tego nie robili. Jeśli już wyobrażać sobie coś przed snem, niech będą to relaksujące pejzaże – część z badanych miało za zadanie użyć właśnie tej techniki przed snem i oni zasypiali najłatwiej. 

Mit 9: Jeśli obudzisz lunatyka, może się śmiertelnie przestraszyć
Tak, jeśli wybudzisz osobę lunatykującą, dozna ona prawdopodobnie ogromnego szoku, ale z pewnością nie umrze. Ludzie lunatykują wtedy, kiedy doświadczają bardzo głębokiego snu i wcale nie jest łatwo go z nich wyrwać, długo też zajmuje, aż w pełni odzyskają świadomość. Niemniej pomysł, że można lunatyka zabić poprzez obudzenie jest kompletnym nonsensem! Jeśli macie w swoim otoczeniu kogoś, kto lunatykuje, warto przyjrzeć się jego nawykom… i wystrzegać się ich – lunatykowanie często występuje u osób z zaburzeniami snu.

Mit 10: Kiedy umierasz we śnie, umierasz również w rzeczywistości
To założenie równie bezsensowne jak możliwe zabicie lunatyka i tego również nie trzeba się obawiać. Niemniej frapującą pozostaje kwestia, nad którą głowią się od dawna naukowcy: dlaczego – z ewolucyjnego punktu widzenia – potrzeba snu jest u człowieka silniejsza niż na przykład potrzeba posilenia się, skoro kilkugodzinne leżenie bez świadomości mogło skutecznie doprowadzić naszych praprzodków do wyginięcia z ręki drapieżników?

Mit 11: Faza REM jest najbardziej kojącą częścią snu
Wręcz odwrotnie: podczas fazy REM nasze mózgi i ciała zachowują się właściwie tak samo, jak na jawie. Pierwszy cykl REM rozpoczyna się zwykle 90 minut po zaśnięciu, przyspiesza wtedy akcja serca, wzrasta ciśnienie krwi, kończyny czasowo dotyka paraliż. Najbardziej spokojnego i regenerującego snu doświadczamy w czasie fazy NREM.

Mit 12: Ludzie pod narkozą też śpią
To, że jesteśmy nieprzytomni, nie oznacza, że śpimy. Podczas snu mózg emituje pewien rodzaj fal mózgowych, których prawie zupełnie nie można zaobserwować, gdy osoba jest pod wpływem narkozy. Znieczulenie anestezjologiczne to bardziej odwracalna i wywołana farmakologicznie śpiączka niż stan zbliżony do snu.

Mit 13: Spożycie indyka wpływa na senność
To mit ściśle związany z kulturą amerykańską i spożywaniem indyka jako typowej potrawy przyrządzanej na Święto Dziękczynienia. Indycze mięso ma rzekomo pomagać w zasypianiu z tego samego powodu co mleko, czyli ze względu na zawartość tryptofanu. W istocie rzeczy ten szlachetny gatunek drobiu zawiera mniej tego związku chemicznego niż na przykład ser cheddar. Dlaczegóż by więc nie przerzucić się z pieczonego indyka na grillowany ser? Ogólnej senności świątecznej w USA nie jest winny wcale smaczny ptak, ale całe jedzenie, które tego dnia nadprogramowo spożywają Amerykanie! 

Mit 14: Bezsenność to problemy z zasypianiem
Bezsenność to tylko jeden z rodzajów zaburzeń snu i wcale nie musi oznaczać, że cierpiący na nią mają problem z wprowadzaniem siebie w stan snu. Badania pokazują, że ok. 1/3 Amerykanów cierpi na jedną z łagodnych odmian bezsenności, na którą wskazują – oprócz problemów z zasypianiem – objawy takie jak: 1) zbyt wczesne budzenie się bez możliwości ponownego zaśnięcia; 2) częste budzenie się wciągu nocy; 3) budzenie się z uczuciem zmęczenia.

Mit 15: Osoby starsze potrzebują mniej snu
Faktycznie, seniorzy sypiają krócej w nocy i wcześniej wstają, ale nie musi to wcale oznaczać, że generalnie potrzebują mniej snu. Osoby starsze mogą także częściej wstawać wciągu nocy, a w konsekwencji ich sen jest mniej regenerujący niż sen kogoś, kto spokojnie prześpi całą noc. Zdarza się więc, że ludzie starsi nadrabiają braki częstymi drzemkami.

Opracowano na podstawie artykułu „15 Facts" About Sleep That Are Completely Wrong” opublikowanym na portali IFL Science