Wielkie amerykańskie zaćmienie Słońca
W klasycznym hollywoodzkim kinie inwazje z kosmosu zawsze dotykają Stany Zjednoczone. Obcy ignorują potężne Chiny, piękną Europę i groźną Rosję i uderzają wprost w Nowy Jork, Waszyngton i Los Angeles. Dlatego teraz, w sierpniu 2017 roku, wszyscy Amerykanie czują się jak w filmie. Cały naród przygotowuje się na wielkie amerykańskie zaćmienie Słońca.
21 sierpnia dojdzie do całkowitego zaćmienia Słońca, które będzie widoczne wyłącznie z terenu Stanów Zjednoczonych, od Atlantyku do Pacyfiku. Całkowite zaćmienie jest wbrew pozorom dość częstym zjawiskiem. Gdzieś na Ziemi zdarza się niemal co rok, a bywa że częściej. 9 marca 2016 r. można je było obserwować w Indonezji, 20 marca 2015 r. – z Wysp Owczych.
Wyjątkowość tegorocznego zjawiska opiera się więc przede wszystkim na jego specyficznym ułożeniu i na atmosferze, jaką wokół tego zjawiska zbudowali Amerykanie. Dla jego obserwatorów jest z pewnością czymś zupełnie wyjątkowym. Z tego samego miejsca na Ziemi całkowite zaćmienie widać średnio co 370 lat. Co wiemy o tym zjawisku?
Zaćmienie Słońca to zjawisko atmosferyczne polegające na tym, że Księżyc i Słońce ustawiają się w jednej linii z Ziemią i z tego powodu nasz naturalny satelita odcina nas na krótką chwilę od światła słonecznego.
Większość zaćmień jest tylko częściowa – Księżyc przysłania tylko część Słońca, odbierając nam pewną, czasem zupełnie niewielką, ilość światła. Najbliższe zaćmienie widoczne w Polsce będzie właśnie takie. 21 czerwca 2020 roku Księżyc przysłoni zaledwie 1 proc. powierzchni słońca.
Kiedy oba ciała niebieskie znajdą się dokładnie w prostej linii może dość do całkowitego zaćmienia słońca. Stanie się tak pod warunkiem, że Księżyc w danym momencie jest wystarczająco blisko Ziemi. Jeżeli jest dalej, to jego powierzchnia nie będzie wystarczająca, żeby zakryć całe Słońce. Dojdzie wówczas do tak zwanego obrączkowego zaćmienia, podczas którego widoczny jest okrąg promieni słonecznych wokół Księżyca.
Całkowite zaćmienie widoczne jest tylko na określonym obszarze. Jest to pas, po którym przejdzie – widoczny z powietrza – cień Księżyca. Z obszaru wokół tego pasa widać będzie wyłącznie częściowe zaćmienie.
Podczas zaćmienia obserwować można interesujące zmiany w przyrodzie. Przy całkowity zaćmieniu robi się dość ciemno, temperatura spada o około 1-2 stopnia, a wiatr słabnie i zmienia kierunek. Dzieje się tak dlatego, że to Słońca jest głównym motorem napędowym ruchów powietrza, czyli wiatru.
Obserwowano także nietypowe zachowania zwierząt, zdezorientowanych nagłym zapadnięciem ciemności. Ptaki zaczynają zapadać w sen, a inne zwierzęta reagują niepokojem. Zaćmienie nie wywołuje jednak rzeczywistej paniki wśród zwierząt, o której czasem się wspomina.
Znacznie więcej niepokoju zaćmienie wywoływało niegdyś u ludzi. Chociaż z krytycznym namysłem zaćmieniu przyglądali się już starożytni Egipcjanie, to często odczytywano je jako znaki od bóstwa – przepowiednia albo kara. Nawet współcześnie – w związku z obawami, które niósł ze sobą rok 2000 – z dużym niepokojem obserwowano całkowite zaćmienie, które miało miejsce w 1999 roku.
Warto na koniec przypomnieć, że obserwując zaćmienie Słońca należy zachować pewne środki bezpieczeństwa. Przede wszystkim nie należy patrzeć na Słońce bez specjalnej osłony na oczy. Odpowiednie do tego są folie ochronne Baadera, które kupić można w większości sklepów fotograficznych i astronomicznych. Dobre będą także okulary spawalnicze. Nie wystarczą natomiast przyciemniające okulary, klisze fotograficzne czy okopcone szkło – przepuszczają one promienie UV, najniebezpieczniejsze dla patrzących wprost na Słońce.
Źródła opracowania:
Kazimierz R. Borowski: Zaćmienie Słońca i Księżyca. Strona internetowa Katedry Radioastronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Serwis NASA poświęcony zaćmieniu – https://eclipse2017.nasa.gov/
Strona internetowa Great American Solar Eclipse
Dane z Wikipedii
