Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Liczba Pi to stała matematyczna. W geometrii euklidesowej określona jako stosunek długości okręgu koła do długości jego średnicy. Próbowali się z nią zmierzyć Babilończycy i starożytni Egipcjanie, Archimedes i Ptolemeusz. Symbol π został użyty przez Williama Jonesa w 1706 roku w dziele Synopisis Palmariorum Mathesdeos. Spopularyzował go w połowie XVIII wieku Leonard Euler. Mało kto wie, że przez pewien okres Pi nazywano ludolfiną, na cześć Ludolfa van Cuelena, który obliczył ją z dokładnością do 35. miejsca po przecinku. Przez stulecia naukowcy (i nie tylko) próbowali sprecyzować liczbę Pi. Rozwój techniki (a co za tym idzie – maszyn liczących) pozwolił poznać liczbę Pi do 2 000 000 000 000 000 miejsca po przecinku. Pojawia się pytanie, dlaczego z takim uporem badacze pragną jeszcze dokładniej poznać liczbę Pi? Dlaczego jest taka niezwykła?

Jako pierwszy jej wartość z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku obliczył najprawdopodobniej Archimedes w III w. p.n.e. Informacje o niej znajdują się też w Piśmie Świętym – liczba ta pojawia się przy okazji budowy świątyni Salomona. Pi badali również Egipcjanie, którzy podawali, że jest to 16/9 podniesione do kwadratu. Istotne jest jednak to, że liczba Pi jest niewymierna, zatem jej rozwinięcie jest nieskończone i nieokresowe. Matematycy postawili hipotezę, że w jej rozwinięciu można znaleźć wszystkie liczby naturalne. Była inspiracją artystów i poetów. 

Pojawiła się w wierszu Wisławy Szymborskiej, w którym poetka pisała:

Podziwu godna liczba Pi
trzy koma jeden cztery jeden.
Wszystkie jej dalsze cyfry też są początkowe
pięć dziewięć dwa, ponieważ nigdy się nie
kończy.
Nie pozwala się objąć sześć pięć trzy pięć
spojrzeniem,
osiem dziewięć obliczeniem,
siedem dziewięć wyobraźnią,
a nawet trzy dwa trzy osiem żartem, czyli
porównaniem
cztery sześć do czegokolwiek
dwa sześć cztery trzy na świecie (…).

Na datę święta liczby Pi wybrano 14 marca – z powodu skojarzenia z pierwszymi cyframi rozszerzenia dziesiętnego liczby Pi, gdyż data „14 marca” zapisywana jest w USA jako „3,14” i włąsnie z USA pochodzi pomysł tego święta. W USA obchodzi się ponadto Dzień Przybliżenia Liczby Pi (22 lipca, gdyż w przybliżeniu π = 22/7) oraz inne niezwykłe święta jak Dzień Mola (2 czerwca). Dzień Pi (Pi Day) po raz pierwszy obchodzono w 1988 roku w Muzeum Nauki Exploratorium w San Francisco. Innym skojarzeniem jest data urodzin jednego z największych umysłów wszech czasów – Alberta Einsteina (14 marca 1879 roku). 

Świętowanie miało i ma obecnie na celu popularyzowanie wszystkich nauk ścisłych (nie tylko matematyki). W obchody tego święta włączaja się wiele szkół, uczelni wyższych i innych instytucji naukowych na całym świecie – także w Polsce. Już po raz 12. włączają się w organizację imienin ludolfiny również studenci i naukowcy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Odbędą się one w aulach i laboratoriach Instytutów Fizyki, Matematyki, Chemii oraz Instytutu Nauk o Materiałach, gdzie dla uczestników wydarzenia przygotowano wiele wykładów, warsztatów, pokazów i konkursów. Święto będzie również okazją do zobaczenia z bliska, jak wygląda codzienna praca przedstawicieli nauk ścisłych. Tegoroczną edycję otworzy wykład inauguracyjny „Nie tylko pi”, który wygłosi dr Zdzisław Pogoda z Instytutu Matematyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykład odbędzie się w Sali Audytoryjnej III w budynku przy ul. Uniwersyteckiej 4 w Katowicach.

Niezmiennie wszystkie wydarzenia święta Liczby Pi organizowane są z myślą o wszystkich osobach ciekawych świata i najnowszych osiągnięć nauki, a szczególnie o uczniach szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych zainteresowanych podjęciem studiów na kierunkach matematyczno-przyrodniczych, a także o studentach i nauczycielach.

Szczegółowy harmonogram oraz inne potrzebne informacje dostępne są na stronie internetowej wydarzenia.

Zajęcia organizowane przez Instytut Fizyki oraz Instytut Nauki o Materiałach odbędą się w Śląskim Międzyuczelnianym Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych w Chorzowie (ul. 75 Pułku Piechoty 1A), natomiast zajęcia organizowane przez Instytut Matematyki i Instytut Chemii odbywają się w Katowicach (ul. Bankowa 14 i ul. Szkolna 9).