Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

W świecie współczesnych technologii kosmicznych misja Proba-3 (ang. Project for On-Board Autonomy) wyróżnia się jako wyjątkowy projekt naukowo-inżynieryjny. Misja realizowana pod egidą Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) ma na celu przetestowanie nowatorskich technologii, ważnym elementem tego przedsięwzięcia jest wkład Polski.  

Czym jest Proba-3?

Tym razem głównym celem jest demonstracja precyzyjnego formowania szyku przez dwa współpracujące satelity. Satelity będą poruszać się w przestrzeni w odległości około 150 metrów od siebie, co wymaga niesamowitej precyzji. Ich wspólna praca ma symulować koronograf – instrument umożliwiający badanie korony słonecznej bez zakłóceń powodowanych przez światło samego Słońca. Koronograf zbudowany z dwóch satelitów (teleskopu do obserwacji korony słonecznej oraz tzw. Okultera, czyli elementu z dyskiem okulograficznym przesłaniającym tarczę Słońca) pozwala na przeprowadzenie eksperymentów w warunkach kosmicznych, które eliminują wpływ ziemskiej atmosfery. Za sprawą orbiterów powstanie sztuczne zaćmienie Słońca, które będzie trwało przez około 6 godzin na każde okrążenie orbity. Proba-3 będzie ją pokonywać w ciągu ok. 20 godzin. Taki układ daje również możliwość obserwacji niezwykle słabych struktur w koronie słonecznej, co z kolei pozwala na lepsze zrozumienie procesów fizycznych zachodzących w atmosferze naszej gwiazdy.

Korona słoneczna – najbardziej zewnętrzna warstwa atmosfery Słońca – jest miejscem wielu dynamicznych i energetycznych procesów. Zrozumienie, jak działa, ma kluczowe znaczenie dla badania pogody kosmicznej, która wpływa na ziemską atmosferę, technologie satelitarne i sieci energetyczne. Dzięki misji Proba-3 naukowcy będą mogli badać zjawiska takie jak koronalne wyrzuty masy (CME) czy rozprzestrzenianie się fal magnetycznych, które mają bezpośrednie konsekwencje dla naszej planety.

Misja ma również istotny wymiar technologiczny. Proba-3 przetestuje systemy nawigacji i kontroli, które w przyszłości mogą być wykorzystane w bardziej złożonych misjach kosmicznych, takich jak formowanie wielosatelitarne, misje serwisowe czy obserwacje astronomiczne wymagające dużych baz interferometrycznych.

Polska w misji Proba-3

Polska jako członek ESA wnosi istotny wkład w rozwój technologii kosmicznych i instrumentów badawczych. W tworzeniu misji Proba-3 wzięło udział 40 firm i instytucji z 14 krajów, w tym siedem polskich podmiotów: Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk (CBK PAN), N7 Space, Creotech, Sener, GMV, Solaris Optics i PCO.

Centrum Badań Kosmicznych PAN odegrało kluczową rolę w projektowaniu i budowie jednego z ważniejszych instrumentów misji –radiometru DARA (ang. Dual Advanced Radiometer Assembly). Instrument ten umożliwi dokładne pomiary radiometryczne w trakcie pracy misji, co przyczyni się do kalibracji i analizy danych zbieranych przez koronograf. Ponadto naukowcy z Zakładu Fizyki Słońca CBK PAN zajmowali się rozwijaniem oprogramowania naukowego misji oraz planowaniem pracy instrumentu na orbicie.

Jedną z firm, która istotnie przyczyniła się do przygotowania instrumentów pomiarowych misji jest Creotech Instruments. To wiodący polski producent systemów i podzespołów satelitarnych oraz zaawansowanej elektroniki przeznaczonej m.in. do systemów sterowania komputerami kwantowymi, działająca także w obszarze lotniczych systemów bezzałogowych i dostarczająca urządzenia i oprogramowanie m.in. do nadzoru ruchu dronów. Firma zrealizowała dotąd 30 projektów dla sektora kosmicznego, zaś 14 misji kosmicznych odbyło się z udziałem podsystemów Creotech, w tym 4 dla Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Creotech Instruments w misji Proba-3 odpowiada za zaprojektowanie i wykonanie podsystemu komputera instrumentu optycznego oraz systemu testowania satelity. Oprócz montażu modułu lotnego, inżynierowi z firmy Creotech zaprojektowali również płytę elektroniki AEU będącą elementem składowym sterownika koronografu.

Wkład ten pokazuje rosnące możliwości polskiego sektora kosmicznego, który coraz częściej staje się istotnym partnerem w międzynarodowych misjach badawczych.

Opracowano na podstawie:
Watch eclipse-making Proba-3 launch today
Dziś start satelitów misji Proba-3. W jej tworzeniu brali udział Polacy