Jesteś tutaj

4 października 1582 roku papież Grzegorz XIII wprowadził kalendarz nazwany od jego imienia gregoriańskim. Rzeczpospolita Obojga Narodów była jednym z nielicznych krajów, które nowy kalendarz przyjęły od razu.

Autorem reformy był włoski lekarz, matematyk i astronom Luigi Lilio, a Grzegorz XIII (papież w latach 1572–1585) wprowadził ją bullą Inter gravissimus. Kalendarz gregoriański jest kalendarzem słonecznym (solarnym), tzn. opartym na cyklicznych zmianach pór roku, które wynikają z ruchu obiegowego Ziemi. Różnicę pomiędzy rokiem kalendarzowym (365 dni) a rokiem zwrotnikowym (liczącym średnio w zaokrągleniu 365,25 dni) koryguje się poprzez tzw. przestępny. Rok zwrotnikowy, gwoli ścisłości, to czas pomiędzy kolejnymi przejściami Słońca przez punkt równonocy wiosennej, czyli tzw. punkt Barana. Używanie kalendarza juliańskiego doprowadziło do opóźnienia kalendarza względem roku zwrotnikowego.

Różnice pomiędzy kalendarzami gregoriańskim a juliańskim sprowadzają się do dwóch zasadniczych kwestii. Po pierwsze, w 1582 roku ominięto 10 dat dziennych od 5 do 14 października – po 4 października nastąpił od razu 15. dzień tego miesiąca. Po drugie, przyjęto zasadę, że lata o numerach podzielnych przez 100 nie będą latami przestępnymi, chyba że są również podzielne przez 400 – dlatego latami przestępnymi było rok 1600 i rok 2000, ale nie były nimi 1700, 1800 oraz 1900.

W ten sposób skorygowano opóźnienie narosłe od Soboru Nicejskiego I z roku 325. Na nim właśnie ustalono, że data Wielkanocy będzie wyznaczana na podstawie równonocy wiosennej, a założono, że przypada ona 21 marca. Rozbieżności narastały oczywiście dłużej, bo od wprowadzenia kalendarza juliańskiego w 45 roku n.e. Aby jednak nie obliczać na nowo tablic komputystycznych (wyliczeń służących do skonstruowania kalendarzy liturgicznych), rachubę dni przesunięto tak, aby pierwszy dzień kalendarzowej wiosny przypadał 21 marca.

Reformę gregoriańską wprowadziły natychmiast, oprócz Rzeczypospolitej, Hiszpania, Portugalia oraz prawie całe Włochy. W Wielkiej Brytanii nastąpiło to dopiero ponad półtora wieku później – w 1752 roku. Jako ostatnie państwo Europy kalendarz gregoriański zaakceptowała Grecja (1923), a jako ostatnia na świecie – Turcja (1927). Niektóre Kościoły prawosławne do dzisiaj posługują się kalendarzem juliańskim – stąd różnice w dacie obchodzenia świąt takich jak Boże Narodzenie i Wielkanoc między polskimi katolikami i wiernymi prawosławnymi.

Fot. pixabay.com - CC0 Creative Commons