Problemy z prawem kosmicznym
Wielu nie uświadamia sobie, jak bardzo intensywnie rozwija się astronautyka i jak wiele jest różnorodnych misji kosmicznych. Działalność człowieka w kosmosie wymaga uporządkowania praw związanych z przestrzenią kosmiczną. Ale do kogo należy niebo nad nami, a w zasadzie przestrzeń rozciągająca się nad Ziemią (powyżej tzw. linii Kármána)?
Granica
Teoretycznie wszyscy wiemy, gdzie jest kosmos, ale tak naprawdę, w którym miejscu się zaczyna? Teorie są różne. Według jednej koncepcji, kosmos zaczyna się ok. 100 km od powierzchni Ziemi. Według drugiej – granicę pomiędzy przestrzenią powietrzną a kosmiczną uznaje się wyznaczają możliwości techniczne statków powietrznych: przestrzeń, w której mogą się poruszać statki powietrzne, należy uznać za powietrzną, a powyżej niej za kosmiczną. Ta definicja nie pozwala jednak na precyzyjne określenie granicy. Trzecia teoria dotyczy problemu granic, w jakich państwa mogą rozciągnąć swoje zwierzchnictwo. Ze względu na zakaz zawłaszczania kosmosu i ciał niebieskich określony w Traktacie o przestrzeni kosmicznej takie zwierzchnictwo jest jednak niedopuszczalne.
Status prawny przestrzeni kosmicznej
Obecnie obowiązuje układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi, zwany też Traktatem o przestrzeni kosmicznej, który został podpisany 27 stycznia 1967 roku przez przedstawicieli rządów Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Radzieckiego. Na mocy Traktatu kraje będące jego sygnatariuszami (obecnie 105 państw) zobowiązały się między innymi nie umieszczać broni nuklearnej bądź innej broni masowego rażenia na orbicie okołoziemskiej, na Księżycu ani gdziekolwiek indziej w przestrzeni kosmicznej. Według Traktatu Księżyc i inne ciała niebieskie mogą być wykorzystywane wyłącznie do celów pokojowych i jakiekolwiek próby broni, manewry wojskowe, instalacje wojskowe lub fortyfikacje są zabronione. Każdy obiekt wyniesiony w przestrzeń kosmiczną ma przynależność państwa, w którym jest zarejestrowany, i na jego pokładzie obowiązuje prawo tego państwa (w przypadku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS każde państwo sprawuje osobną jurysdykcję nad własnym modułem). Jednocześnie astronautów uważa się za wysłanników całej ludzkości i w razie potrzeby każde państwo powinno udzielić im pomocy.
Ochrona planetarna
Stosowanie ochrony planetarnej opiera się na prawnych zobowiązaniach sygnatariuszy Traktatu o przestrzeni kosmicznej. Agencje kosmiczne są zobowiązane do tego, aby zapobiec podróży „na gapę” mikroskopijnych form życia na inne planety i księżyce Układu Słonecznego. W tym celu pracownicy agencji regularnie sprawdzają pomieszczenia wysokiej czystości, tzw. cleanrooms i budynki przygotowań sond kosmicznych oraz innego sprzętu do startów w poszukiwaniu jakichkolwiek mikrobów. Polityka Ochrony Planetarnej (Planetary Protection) ustala limity skażenia biologicznego i prawdopodobieństwa uderzenia w planetę lub księżyc dla wszystkich lądowników, orbiterów i innych statków kosmicznych wykonujących manewr asysty grawitacyjnej. Innym aspektem Ochrony Planetarnej jest zapobieżenie skażeniu ziemskiej biosfery przez statek kosmiczny powracający z próbkami z innej planety lub księżyca.
