Po 11 latach misja Gaia dobiega końca
27 marca 2025 roku sonda kosmiczna Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) Gaia oficjalnie zakończy swoją misję. Gaia przyczyniła się do lepszego poznania Układu Słonecznego oraz naszej galaktyki. Dzięki niej udało się m.in. stworzyć najdokładniejszą mapę Drogi Mlecznej w historii.
Gaia (ang. Global Astrometric Interferometer for Astrophysics) została wystrzelona 19 grudnia 2013 roku z kosmodromu w Gujanie Francuskiej. Sonda została umieszczona na orbicie wokół punktu Lagrange’a 2, około 1,5 miliona kilometrów od Ziemi. Tam, w stabilnym środowisku z dala od zakłóceń ziemskiej atmosfery i światła, mogła prowadzić swoje obserwacje. Jej głównym celem było stworzenie z niespotykaną dotąd precyzją trójwymiarowej mapy naszej galaktyki.
W tym celu sonda została wyposażona w zaawansowane instrumenty optyczne, które pozwoliły na precyzyjne pomiary położenia, odległości, jasności i prędkości gwiazd wchodzących w skład naszej galaktyki. Jej zadaniem było także badanie innych obiektów Drogi Mlecznej, w tym obserwacja trajektorii przemieszczania się asteroid i komet oraz poszukiwanie egzoplanet, czyli planet krążących wokół innych gwiazd.
W ciągu 11 lat pracy Gaia dostarczyła astronomom dane o niespotykanej dokładności. Przede wszystkim stworzyła trójwymiarowy atlas naszej galaktyki obejmujący blisko dwa miliardy gwiazd i innych obiektów. Dzięki tym danym astronomowie mogli zidentyfikować struktury galaktyczne i prześledzić historię formowania się Drogi Mlecznej. Ważnym dokonaniem sondy była zmiana naszego wyobrażenia tego, jak sama Droga Mleczna wygląda. Gaia zrewidowała bowiem nasze pojęcia, takie jak rotacja centralnego pasa galaktyki, wygięcie dysku, szczegółowa struktura ramion spiralnych czy rozmieszczenie pyłu międzygwiezdnego w pobliżu Słońca.
Gaia odkryła także inne obiekty i struktury znajdujące się poza Droga Mleczną, w tym ogromne galaktyki i kwazary. Misja odkryła także nowy rodzaj czarnych dziur, w tym jedną o masie niemal 33 razy większej niż masa Słońca znajdującą się w gwiazdozbiorze Orła, w odległości ok. 2000 lat świetlnych od Ziemi. Po raz pierwszy tak masywna czarna dziura pochodzenia gwiazdowego została zaobserwowana w Drodze Mlecznej.
Chociaż sama sonda niedługo zakończy swoją działalność, naukowcy będą pracować z zebranymi przez nią danymi przez wiele kolejnych dekad. Dotychczasowe katalogi, takie jak Gaia DR3 (Data Release 3), już teraz są wykorzystywane w setkach projektów badawczych na całym świecie. Ostateczne dane, które zostaną opublikowane w ciągu kilku lat po zakończeniu misji (Gaia DR4), będą zawierały jeszcze bardziej szczegółowe informacje i pozwolą m.in. na odkrycie wielu planet pozasłonecznych czy gwiazd podwójnych.
Gdy sonda Gaia opuści swoją obecną orbitę wokół punktu Lagrange’a 2, zostanie umieszczona na orbicie heliocentrycznej, daleko poza wpływem grawitacyjnym Ziemi. Statek kosmiczny zostanie ostatecznie wyłączony 27 marca 2025 roku, aby uniknąć zakłóceń i potencjalnego zagrożenia dla innych obserwatoriów kosmicznych w okolicy.
Opracowano na podstawie:
Gaia. ESA's billion star surveyor
Po 11 latach kończy się kosmiczna misja Gaia, jej dane będą analizowane przez lata
