Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Sagi Winlandii, dwa islandzkie teksty napisane w XIII wieku, opisują wyprawy nordyckiego odkrywcy Leifa Eriksona do krainy zwanej Winlandią. Chociaż zawierają sporo literackiej fikcji, większość historyków zgadza się, że sagi pokazują, że na przełomie tysiącleci wikingowie popłynęli na południowy zachód od Grenlandii i dotarli na kontynent północnoamerykański. Odkrycie w 1960 roku stanowiska archeologicznego z epoki wikingów, w którym znajdują się pozostałości charakterystycznych budynków w stylu nordyckim, szpilka z brązu, żelazne gwoździe i inne artefakty wikingów, potwierdziło wcześniejsze podejrzenia badaczy.

Początkowo naukowcy datowali kawałki drewna z tego miejsca za pomocą datowania radiowęglowego, które mierzy rozpad radioaktywnego izotopu węgla-14 w materiale organicznym i często podaje datowanie w granicach kilkuset lat. Wczesne próby datowania radiowęglowego w L’Anse aux Meadows określiły artefakty na lata 793–1066 n.e., co niewiele pomogło historykom poszukującym dokładnego czasu przybycia wikingów do Ameryki Północnej.

Obietnicę przełomu przyniósł rok 2012, kiedy zauważono szanse na doprecyzowanie daty za pomocą analizy niezwykle silnego promieniowania kosmicznego. W roku 993 n.e. duży rozbłysk kosmiczny – prawdopodobnie silna burza słoneczna – spowodował wzrost poziomu węgla-14 w atmosferze ziemskiej, co następnie znalazło odbicie w świecie roślin na całym świecie. Każde drzewo, które żyło w 993 roku n.e., ma charakterystyczny pierścień o wyższej niż zwykle zawartości węgla-14. Licząc od tego pierścienia, naukowcy mogli dokładnie określić rok, w którym zginęło drzewo. Podobny kosmiczny rozbłysk w 775 roku pomógł naukowcom precyzyjnie datować budowę kaplicy w Szwajcarii i erupcję wulkanu na granicy chińsko-północnokoreańskiej.

Naukowcy kierowani przez Michaela Dee z Uniwersytetu w Groningen zastosowali tę technikę do analizy drewna, które zostało wydobyte z L’Anse aux Meadows w latach 60. i 70. XX wieku. Opierając się na śladach nacięć w drewnie, archeolodzy dowiedzieli się, że zostało posiekane metalowymi siekierami, co sugeruje, że odpowiedzialni za to byli wikingowie, a nie rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej. Przez dziesięciolecia kawałki drewna były trzymane w zamrażarce przez współautorkę badań Birgittę Wallace, archeolog z Parks Canada.

Naukowcy analizowali słoje w trzech kawałkach drewna i w każdym z nich metodą radiowęglową szukali charakterystycznego zaburzenia związanego z aktywnością węgla-14. We wszystkich trzech fragmentach znaleźli go w 29. pierścieniu od krawędzi, co wskazuje, że drzewa przestały rosnąć 28 lat po rozbłysku słonecznym w 993 r. n.e., czyli w roku 1021 n.e. To potwierdza, że wikingowie byli obecni w Ameryce Północnej w tym roku, ale prawdopodobnie przybyli jeszcze wcześniej. Jest także inna możliwość – że wikingowie cięli drewno, które leżało na ziemi od lat, ale jest to mało prawdopodobne, ponieważ powalone szybko traci swoje właściwości, a wikingowie szukali dobrej jakości drewna, aby sprowadzić je na stosunkowo bezdrzewną Grenlandię. Nie było powodu, dla którego mieliby zabierać stare drewno, zamiast ściąć nowe, solidne drzewo.

Obecnie obszar L'Anse aux Meadows pokrywają w większości łąki, ale 1000 lat temu porastały go lasy, których drewno służyło wikingom do budowy łodzi i domów. Badacze zidentyfikowali tam osiem budynków, które służyły jako mieszkania i warsztaty, a także tartak i mała stocznia, w której naprawiano łodzie. W 1978 roku UNESCO wpisało osadę na listę światowego dziedzictwa ludzkości.

Opracowano na podstawie:
First Viking settlement in North America dated to exactly 1000 years ago