Odkryto skamieniałości pierwszych latających ssaków
Liczące 160 milionów lat dwie skamieniałości ssaków dowodzą, że przodkowie tej gromady żyjący w jurze ewolucyjnie posiedli umiejętność szybowania i żyli na drzewach. Maiopatagium furculiferum i Vilevolodon diplomylos wyposażeni w długie kończyny z długimi palcami oraz w przypominającą skrzydło błonę, która umożliwiała szybowanie z jednego drzewa na drugie, to najstarsi znani „szybownicy” w długiej historii ssaków.
Nowe znaleziska sugerują, że praprzodkowie ssaków zaadaptowali się ewolucyjnie do latającego trybu życia 100 milionów lat wcześniej niż pierwsze ze współcześnie żyjących ssaków-lotników. Skamieniałości dwóch nowych gatunków odnalezionych w Chinach zostały opisane przez międzynarodowy zespół naukowców z Uniwersytetu w Chicago oraz Pekińskiego Muzeum Historii Naturalnej – dwa artykuły ukazały się w w czasopiśmie „Nature”.
– Te jurajskie ssaki są prawdziwymi pionierami szybownictwa. W pewnym sensie, to im jako pierwszym wśród ssaków natura dała „skrzydła” – mówi Zhe-xi Luo, profesor biologii i anatomii z Uniwersytetu w Chicago oraz autor obu artykułów. – Z każdą nową skamieliną ssaków pochodzącą z czasów królowania dinozaurów rośnie nasze zdziwienie, jak zróżnicowani byli praprzodkowie ssaków pod względem zarówno odżywiania się, jak i poruszania się. Podwaliny pod zakończoną dzisiaj sukcesem dywersyfikację ssaków zostały położone zatem bardzo dawno temu.
Zdolność szybowania w powietrzu jest jedną z najbardziej niezwykłych zdolności adaptacyjnych ssaków. Większość przedstawicieli tej gromady żyje na lądzie, ale niektórym gatunkom ssaków latających, np. latającym wiewiórkom i nietoperzom używającym podobnych do ptasich skrzydeł, udało się przejść ze środowiska lądowego do powietrznego. Zdolność szybowania od drzewa do drzewa dała im dostęp do pożywienia znajdującego się poza zasięgiem innych zwierząt lądowych. Tę ewolucyjną przewagę można zaobserwować współcześnie również u wiewiórkolotek z Afryki, lotopałanek karłowatych z Australii czy lotokotów z Azji Południowo-Wschodniej.
]Z punktu widzenia systematyki organizmów żyjące w okresie jury Maiopatagium i Vilevolodon umieszcza się w rzędzie haramiidów (Haramiyida) i w gronie ssakokształtnych (Mammaliaformes). Haramiidy to całkowicie wymarła gałąź drzewa ewolucyjnego ssaków, ssakokształtne to klad bez rangi obejmujący ssaki oraz najbliżej z nimi spokrewnione taksony. Nie ma jednak wątpliwości, że Maiopatagium i Vilevolodon były praprzodkami ssaków współczesnych.
Obie skamieliny ukazują pięknie zachowane, podobne do skrzydeł błony pomiędzy przednimi a tylnymi kończynami, a także wiele elementów kostnych stawów barkowych i kończyn przednich. Skamieniałości odkryte w formacji Tiaojishan na północny wschód od Pekinu stanowią najwcześniejsze dowody na skłonności do szybowania wśród wymarłych przodków ssaków.
Nowo odkryte zwierzęta pod kilkoma względami są podobne do współczesnych szybowników, ale istnieje też bardzo istotna różnica. Dzisiaj cechą wyróżniającą latające wiewiórki, wiewiórkolotki, lotopałanki czy lotokoty jest ich roślinożerna dieta składająca się z nasion, owoców i innych części kwitnących roślin. Tymczasem Maiopatagium i Vilevolodon żyły w jurze, kiedy świat roślinny zdominowany był przez paprocie i rośliny nagonasienne, takie jak miłorzęby, sagowce i drzewa iglaste (rośliny okrytonasienne miały przejąć inicjatywę dopiero w okresie kredy), a roślinność tego typu wymuszała na zwierzętach określone nawyki żywieniowe.
– To niesamowite, że adaptacja do szybownictwa miała miejsce na tak wczesnym etapie dziejów gromady ssaków – mówi doktorant z Uniwersytetu w Chicago i współautor studium David Grossnickle, który zwraca również uwagę na proporcje kończyn będących oznaką nowego sposobu poruszania się w powietrzu.
Do tej pory sądzono, że wczesne ssaki na tyle różniły się od siebie pod względem anatomicznym, że bardzo ograniczało to im możliwości funkcjonowania w różnych środowiskach. Nowe skamieniałości pochodzące ze zdominowanej przez olbrzymie dinozaury jury (jedne z wielu, jakie prof. Luo opisał wraz z kolegami na przestrzeni ostatniej dekady) udowadniają jednak, że prehistoryczne ssaki mimo nierównej rywalizacji z kopalnymi gadami zaadaptowały do życia szeroką przestrzeń środowiskową.
– Ssaki są najbardziej zróżnicowaną grupą żyjących na lądzie kręgowców. Chcemy dowiedzieć się, czy ich przodkowie dywersyfikowali się w takim sam sposób. Nowo odkryte pozostałości pokazują też, że krajobraz mezozoiku nie był tak bardzo zdominowany przez dinozaury, jak nam się do tej pory wydawało – podsumowuje prof. Luo.
Opracowano na podstawie artykułu „First winged mammals from the Jurassic period discovered” opublikowanego na stronie internetowej University of Chicago
