Jesteś tutaj

W bułgarskiej jaskini Baczo Kiro znaleziono najstarsze w Europie ślady Homo sapiens. Na podstawie analizy znalezionych kamiennych narzędzi, pozostałości upolowanych zwierząt, przetworzonych kości i ozdób ich wiek udało się ustalić na 45 tysięcy lat. Odkrycie z tego czasu oznacza, że nasi przodkowie przybyli do Europy wcześniej, niż dotąd uważano. Badanie kamiennych narzędzi pokazuje, że mieszkańców Baczo Kiro wiele łączyło z ludźmi zamieszkującymi odległe części Azji.

W 2015 orku naukowcy z Instytutu Maxa Plancka w Lipsku i Narodowego Instytutu Archeologicznego z Muzeum przy Bułgarskiej Akademii Nauk w Sofii wznowili badania w jaskini Baczo Kiro w środkowej Bułgarii. Ich najbardziej spektakularne odkrycie pochodzi z ciemnej warstwy położonej osadów. Znaleźli tam tysiące zwierzęcych kości, narzędzia wykonane z tych kości, koraliki i wisiorki oraz szczątki pięciu przedstawicieli paleolitycznego przedstawiciela Homo sapiens.

- Wykopaliska w jaskini Baczo Kiro przyniosły nam ważne informacje o tym, kiedy gatunek Homo sapiens zaczął się rozprzestrzeniać po środkowej Euroazji – opowiada Jean-Jacques Hublin, dyrektor Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka. – Pierwsze grupy dotarły do Europy około 45 tysięcy lat temu i spotkały się tam z miejscowymi Neandertalczykami. Ta pierwsza fala okazała się znacznie wcześniejsza niż kolejne, które doprowadziły w końcu do wyginięcia Homo neandertalis 8 tysięcy lat później.

Z wyjątkiem jednego zęba, szczątki były zbyt zniszczone i pofragmentowane by bezpośrednio z nich rozpoznać, że należą do przedstawicieli naszego gatunku. Trzeba więc je było identyfikować zaa pomocą badań genetycznych, analizując sekwencje występujących w nich białek.

– Większość kości pochodzących z plejstocenu są tak pofragmentowane, że na oko nikt nie jest w stanie stwierdzić, do jakiego zwierzęcia należały. Wiemy jednak, że aminokwasy w białkach różnią się wyraźnie w zależności od gatunku. Wykonując spektrografię masową tych białek jesteśmy w stanie odróżnić kości człowieka współczesnego od innych – wyjaśnia dr Frido Welker  Uniwersytetu w Kopenhadze i współpracownik Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka.

Żeby to sprawdzić, zespół współpracował także z Lukasem Wackerem ze szwajcarskiej Politechniki Federalnej w Zurichu, którego zadaniem było bardzo precyzyjne określenie wieku kości za pomocą spektrometru mas.

– Większość zwierzęcych szczątków, których datowaniem się zajmowaliśmy, pochodzących z tej szczególnej ciemnej warstwy noszą ślady działań człowieka, głównie związanych z obróbką mięsa. Zestawiając je ze szczątkami człowieka udało nam się ustalić, że Homo sapiens pierwszy raz zajął tę jaskinię między 45 820 a 43 650 lat temu, a potencjalnie nawet 46 940 lat temu – kontynuuje Helen Foster z Instytutu Maxa Plancka. – Datowania metodą radiowęglową z Baczo Kiro pozwoliły stworzyć największą paleolityczną bazę danych pochodzących z jednego stanowiska, a na dodatek są najbardziej precyzyjne – dopowiadają inni badacze.

Chociaż niektórzy badacze już wcześniej sugerowali, że Homo sapiens mógł okazjonalnie zapuszczać się do Europy, to wszystkie znaleziska z tych czasów były jak dotąd przypisywane Neandertalczykom. Tym razem, dzięki badaniom genetycznym mamy pewność, że chodzi o naszych przodków. Z dobrze zachowanych szczątków udało się odtworzyć geny mitochondrialne i określić sekwencję DNA wszystkich siedmiu osobników. Co ciekawe, badania tego mitochondrialnego DNA pokazały, genom znalezionych tam ludzi jest najbliższy trzem głównym makrohalogrupom ludzi zamieszkujących dziś Afrykę subsaharyjską.

Wyniki badań świadczą o tym, że Homo sapiens z pewnością znalazł się w Europie i spotkał się z Neandertalczykiem już około 45 tysięcy lat temu, a może nawet nieco wcześniej. Wraz z nimi do Europy dotarły ulepszone narzędzia. W Baczo Kiro znaleziono między innymi dobrej jakości krzemień pochodzący z miejsca oddalonego o 180 km, a także specjalne ostrza, które mogły być wykorzystane zarówno do polowania jak i to oprawiania zwierząt. Ze wszystkich zwierząt najwięcej znaleziono tam szczątków żubrów i jeleni, które były wykorzystywane zarówno jako pożywienie jak i jako źródło materiałów.

 – Najniezwyklejsza i najciekawsza w tym nagromadzeniu zwierzęcych szczątek jest obszerna kolekcja narzędzi i osobistych ozdób wykonanych z kości – mówi Geoff Smith, zooarcheolog z Instytutu Maxa Plancka. – Na uwagę zasługują naszyjniki zrobione z zębów niedźwiedzia. Bardzo podobne naszyjniki znaleziono później w różnych punktach Europy Zachodniej, gdzie pozostawili je Neandertalczycy.

 

Źródła badań:

Jean-Jacques Hublin et al. ”Initial Upper Palaeolithic Homo sapiens from Bacho Kiro Cave”, Bulgaria

Nature, 11 May 2020, DOI: 10.1038/s41586-020-2259-z

Helen Fewlass et al. ”A 14C chronology for the Middle to Upper Palaeolithic transition at Bacho Kiro Cave, Bulgaria” Nature Ecology and Evolution, 11 May 2020, DOI: 10.1038/s41559-020-1136-3

 

Opracowano na podstawie artykułu The oldest Upper Paleolithic Homo sapiens in Europe opublikowanego na stronie internetowej Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka.

Kamienie poddane obróbce, znalezione w jaskini Baczo Kiro. © Tsenka Tsanova, License: CC-BY-SA 2.0
Wykopaliska prowadzone w Warstwie 1 w jaskini Baczo Kiro. © Tsenka Tsanova, License: CC-BY-SA 2.0