Majowie używali czekolady jako pieniędzy
Tabliczka czekolady w świecie Majów mogła być warta swojej wagi w złocie. Najnowsze badania pokazały, że przez pewien okres swojej historii Majowie posługiwali się czekoladą tak, jak my dziś posługujemy się pieniędzmi. Być może nawet to słabe zbiory kakao doprowadziły do upadku tę niezwykłą cywilizację.
Starożytni Majowie nigdy nie posługiwali się monetami jako walutą. Zamiast tego, podobnie jak wiele wczesnych cywilizacji, najczęściej handlowali na zasadach barteru, wymieniając na przykład tytoń na kukurydzę albo ubrania. Funkcję zbliżoną do pieniędzy mogła tam jednak odgrywać czekolada – jak pokazują najnowsze badania opisane w czasopiśmie „Science”. Już z XVI-wiecznych relacji wiemy, że Hiszpanie czasem płacili miejscowym robotnikom ziarnami kakaowca za wykonaną pracę, ale nie było dotąd jasna, czy tego typu forma była stosowana w systematyczny sposób przed przybyciem Europejczyków.
Aby się o tym przekonać, dr Joanne Baron, archeolog i historyk w Bard Early College Network (BECN, New Jersey, USA) zajęła się poszukiwaniem danych historycznych w sztuce Majów. Do współpracy zaprosiła grupę uczniów z BECN, którzy mieli badać sztukę okresu klasycznego, czyli z czasów od 250 do 900 r. n. e., na rzeźbach, malowidłach naściennych i ceramicznych poszukując obrazów rynkowej wymiany, podatków i danin składanych królom Majów.
Jak ustalono, czekolada nie pojawiała się zbyt często na dziełach sztuki z wczesnego okresu klasycznego, ale stawała się coraz częstszym i ważniejszym obiektem dla artystów od VIII wieku. Wiele wskazuje na to, że właśnie od tego czasu zaczęto używać jej jako pieniądza, to jest powszechnie akceptowanego środa zapłaty za dobra i usługi, a nie tylko, jak bywało wcześniej, jednorazowego środka barterowego.
Majowie pili z glinianych naczyń swoje kakao w postaci gorącego wywaru. Jedno z najwcześniejszych przedstawień posługiwania się czekoladą właśnie w takiej formie pochodzi z połowy VII wieku. Widzimy je na obrazie naściennym umieszczonym na piramidzie, która mogła stanowić jeden z najważniejszych ośrodków handlowych znajdujących się w pobliżu obecnej gwatemalskiej granicy. Namalowana kobieta oferuje czarę, która wygląda tak, jakby była wypełniona spienioną, gorącą czekoladą w zamian za ciasto służące do produkcji tamales, typowego dla tamtych ludów dania w postaci zawijasa z ciasta kukurydzianego z farszem. Scena przedstawiona na tym malowidle nie wykracza jednak poza zwykły handel barterowy. Dopiero świadectwa z późniejszych czasów pokazują czekoladę – w formie sfermentowanych i zasuszonych ziaren kakao – jako coś nieco bardziej przypominającego pieniądze.
Jak donosi Dr Baron w czasopiśmie „Economic Anthropology”, udało jej się zgromadzić około 180 różnych scen z lat 691-900 n. e., umieszczonych na ceramice i murach, przedstawiających daniny składane wodzom i podatki. Czasem występują tam takie towary jak tytoń czy kukurydza, ale zdecydowanie najczęściej pojawiają się dwa inne – plecione stroje i torby, na których umieszczono znaki informujące, że w środku s nasiona kakao. Zdaniem badaczki to, że pałac królewski gromadzi przez daniny więcej kakao niż był w stanie sam przejście, świadczy o tym, że władca gromadził je jako środki na przykład do zapłaty robotnikom, wymiany handlowej na rynku albo w jako forma gromadzenia kapitału.
Kakao było daniem powszechnie lubianym przez Majów, a znacznie trudniej dostępnym niż kukurydza, ponieważ drzewa kakaowca nie rosły zbyt obficie w pobliżu miast Majów, a ich uprawa jest obarczona pewnym ryzykiem niepowodzenia.
Niektórzy badacze twierdzą, że jedną z przyczyn upadków klasycznej cywilizacji Majów była długotrwała susza. Ten argument nabiera dodatkowej siły – załamanie się dostaw kakao mogło podważyć dominującą siłę polityczną, co doprowadzić mogło do ekonomicznego załamania się ówczesnej gospodarki. Dr Baron podkreśla jednak niejednoznaczność takich konkluzji – kakao z pewnością nie było jedyną i niemożliwą do zastąpienia walutą.
Artykuł źródłowy: Joanne P. Baron, Making money in Mesoamerica: Currency production and procurement in the Classic Maya financial system. "Economic Anthropology" vol. 5. issue 2. June 2018. https://doi.org/10.1002/sea2.12118
Opracowano na podstawie artykułu The Maya civilization used chocolate as money opublikowanego na portalu czasopisma "Science".
