Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Asteroida 2024 YR4 ma średnicę około 60 metrów, co czyni ją porównywalną z obiektem, który spowodował słynne zdarzenie tunguskie w 1908 roku. W przypadku uderzenia w Ziemię, energia uwolniona podczas takiej kolizji mogłaby wynosić około 8,1 megaton trotylu, co prowadziłoby do znacznych zniszczeń w skali lokalnej.

Pierwsze obserwacje 2024 YR4 pochodzą z 25 grudnia 2024 roku, choć ich dokładność była ograniczona. Szacuje się, że 22 grudnia 2032 roku asteroida zbliży się do Ziemi na odległość 106 200 kilometrów, jednakże, biorąc pod uwagę niepewności związane z oceną jej orbity, to zbliżenie może okazać się bezpośrednim uderzeniem w naszą planetę. Na podstawie 269 obserwacji optycznych (stan z 29 stycznia 2025 roku) ustalono, że istnieje 1,2% (1:83) prawdopodobieństwo takiego impaktu. Z tych wszystkich powodów obiekt został sklasyfikowany na poziomie 3. w skali Torino. Skala ta służy do oceny potencjalnego zagrożenia związanego z bliskimi Ziemi obiektami i uwzględnia zarówno prawdopodobieństwo kolizji, jak i potencjalne skutki uderzenia. Została opracowana w 1999 roku przez profesora Richarda Binzela z MIT (Massachusetts Institute of Technology). Skala Torino ma 11 poziomów (od 0 do 10). Obiekty sklasyfikowane na poziomach 2–4 to obiekty zasługujące na uwagę, wymagające dalszej obserwacji, niewielkie, ale mające niezerowe prawdopodobieństwo kolizji. Obiekty na poziomach 5–7 wykazują już poważne zagrożenie, zaś 8–10 – katastrofalne zagrożenie. Ocenia się, że asteroida Chicxulub (która spadła 66 mln lat temu i spowodowała wymarcie dinozaurów) miałaby stopień 10 w skali Torino. Obecnie żadna znana asteroida nie ma wysokiego poziomu zagrożenia. Dotychczasowym rekordzistą, który uzyskał najwyższy stopień zagrożenia w skali Torino jest ponad 300-metrowa asteroida (99942) Apophis. 23 grudnia 2004 roku Centrum Obserwacji Obiektów Bliskich Ziemi (ang. Near Earth Object Program Office) ogłosiło, że obiekt otrzymał 2 stopień, a niedługo później już 4. Według danych z 2021 roku obiekt minie Ziemię 13 kwietnia 2029 roku w odległości około 38 000 km. 3. stopień dla 2024 YR4 oznacza bliskie zbliżenie do Ziemi, wymagające uwagi astronomów – jednak naukowcy kontynuują monitorowanie trajektorii lotu asteroidy, aby dokładniej określić jej orbitę.

Warto dodać, że do dokładniejszej oceny ryzyka uderzenia asteroid i komet w Ziemię służy skala Palermo (ang. Palermo Technical Impact Hazard Scale). W przeciwieństwie do skali Torino, która jest uproszczona i służy do komunikacji z opinią publiczną, skala Palermo jest narzędziem technicznym używanym głównie przez naukowców i agencje kosmiczne. Skala Palermo opiera się na analizie trzech kluczowych czynników: prawdopodobieństwa uderzenia, czasu do potencjalnego uderzenia i energetycznego wpływu na Ziemię, czyli – energii kinetycznej zderzenia (podawanej w megatonach TNT). Wartości w skali Palermo podawane są na skali logarytmicznej.

Grupa Apollo, z której pochodzi 2024 YR4, to planetoidy bliskie Ziemi, krążące po orbitach przecinających nie tylko orbitę Ziemi, ale także Wenus, a czasami nawet Merkurego. Cała grupa wzięła nazwę od planetoidy 1862 Apollo. Obecnie liczba znanych asteroid Apollo wynosi 21 083, co czyni tę klasę największą grupą obiektów bliskich Ziemi. To właśnie z tej grupy pochodził słynny meteor czelabiński, który eksplodował nad miastem Czelabińsk położonym w południowym Uralu w Rosji 15 lutego 2013 roku. Jego wybuch doprowadził do licznych szkód materialnych, głównie wybitych okien, oraz zranienia około 1500 osób.

Odkrycie 2024 YR4 podkreśla znaczenie systematycznego monitorowania bliskich Ziemi obiektów. Programy takie jak ATLAS odgrywają kluczową rolę w wczesnym wykrywaniu potencjalnych zagrożeń i umożliwiają naukowcom opracowanie strategii ochrony naszej planety. ATLAS to nowoczesny system wczesnego wykrywania asteroid, które mogą stanowić zagrożenie dla Ziemi. Program został opracowany i jest prowadzony przez Instytut Astronomii Uniwersytetu Hawajskiego, a jego finansowanie zapewnia NASA. Jego głównym celem jest identyfikacja obiektów NEO, zanim potencjalnie wejdą w kolizyjną trajektorię z naszą planetą. ATLAS składa się z sieci zautomatyzowanych teleskopów rozmieszczonych w różnych częściach świata, co umożliwia niemal nieprzerwane monitorowanie nieba. Obecnie w skład systemu wchodzą cztery teleskopy: dwa na Hawajach – na wyspach Maui i Hawajach (Big Island) oraz dwa na półkuli południowej – w Chile i Republice Południowej Afryki. Każdy teleskop ATLAS ma szerokie pole widzenia, co pozwala mu w ciągu jednej nocy przeskanować niemal całe niebo widoczne z danej lokalizacji. Teleskopy wykonują zdjęcia w krótkich odstępach czasu i automatycznie porównują je z wcześniejszymi obserwacjami, aby wykryć nowe lub przemieszczające się obiekty. Choć system ATLAS nie jest w stanie dostrzec wszystkich asteroid, szczególnie tych nadlatujących z kierunku Słońca, stanowi jedno z najskuteczniejszych narzędzi w globalnym systemie obrony planetarnej.

Od momentu uruchomienia w 2015 roku ATLAS wykrył 580 tys. nowych planetoid i komet, w tym kilkadziesiąt obiektów bliskich Ziemi. W 2019 roku jako pierwszy zaobserwował asteroidę 2019 MO, która weszła w ziemską atmosferę i eksplodowała nad Karaibami, u południowego wybrzeża Puerto Rico.

Dzięki ciągłym przez system ATLAS możliwe jest lepsze zrozumienie dynamiki takich obiektów, jak 2024 YR4 oraz ocena rzeczywistego ryzyka związanego z ich potencjalnymi kolizjami z Ziemią.

Dzięki obserwacjom prowadzonym przez programy ATLAS, Pan-STARRS i NEOWISE, naukowcy monitorują tysiące asteroid i dzięki temu możemy wcześnie wykryć potencjalne zagrożenia. Jeśli kiedykolwiek obiekt osiągnie poziom 5 lub wyżej w skali Torino, możliwe będzie podjęcie działań obronnych, takich jak misje zmieniające trajektorię asteroidy (np. misja DART NASA). Na razie możemy spać spokojnie, choć nigdy nie możemy wykluczyć wykrycia niebezpiecznego obiektu w ostatniej chwili.

Źródła:
Astronomers discover 196-foot asteroid with 1-in-83 chance of hitting Earth in 2032
Near-Earth Objects Coordination Centre