Imieniny ludolfiny
14 marca na całym świecie obchodzimy święto liczby Pi. Liczba Pi to stała matematyczna, w geometrii euklidesowej określona jako stosunek długości okręgu koła do długości jego średnicy. Próbowali się z nią zmierzyć Babilończycy i starożytni Egipcjanie, Archimedes i Ptolemeusz. Ale dlaczego jest taka niezwykła?
Symbol π został użyty przez Williama Jonesa w 1706 roku w dziele Synopisis Palmariorum Mathesdeos. Spopularyzował go w połowie XVIII wieku Leonard Euler. Mało kto wie, że przez pewien czas liczbę Pi nazywano ludolfiną, na cześć Ludolfa van Cuelena, który obliczył ją z dokładnością do 35. miejsca po przecinku.
Przez stulecia naukowcy (i nie tylko) próbowali sprecyzować liczbę Pi. Rozwój techniki, a co za tym idzie – maszyn liczących, pozwolił poznać liczbę Pi do 2.000.000.000.000.000 miejsca po przecinku. Pojawia się pytanie: dlaczego z takim uporem badacze pragną jeszcze dokładniej poznać liczbę Pi? Dlaczego jest taka niezwykła?
Jako pierwszy jej wartość, z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku, obliczył najprawdopodobniej Archimedes w III w. p.n.e. Informacje o niej znajdują się też w Piśmie Świętym – liczba ta pojawia się przy okazji budowy świątyni Salomona. Pi badali również Egipcjanie, którzy podawali, że jest to 16/9 podniesione do kwadratu. Istotne jest jednak to, że liczba Pi jest niewymierna, zatem jej rozwinięcie jest nieskończone i nieokresowe. Matematycy postawili hipotezę, że w jej rozwinięciu można znaleźć wszystkie liczby naturalne. Była inspiracją artystów i poetów. Pojawiła się w wierszu Wisławy Szymborskiej, w którym poetka pisała:
Podziwu godna liczba Pi
trzy koma jeden cztery jeden.
Wszystkie jej dalsze cyfry też są początkowe
pięć dziewięć dwa, ponieważ nigdy się nie
kończy.
Nie pozwala się objąć sześć pięć trzy pięć
spojrzeniem,
osiem dziewięć obliczeniem,
siedem dziewięć wyobraźnią,
a nawet trzy dwa trzy osiem żartem, czyli
porównaniem
cztery sześć do czegokolwiek
dwa sześć cztery trzy na świecie (…).
Na datę święta liczby Pi wybrano 14 marca – z powodu skojarzenia z pierwszymi cyframi rozszerzenia dziesiętnego liczby Pi, gdyż data „14 marca” zapisywana jest w USA jako „3.14”. Innym skojarzeniem jest data urodzin jednego z największych umysłów wszech czasów – Alberta Einsteina (14 marca 1879 roku). Pierwsze obchody odbyły się w 1988 roku w Muzeum Nauki Exploratorium w San Francisco.
Z okazji święta liczby Pi na całym świecie organizuje się ciekawe wykłady popularyzujące nauki ścisłe, pokazy eksperymentów naukowych, wystawy, warsztaty, czyli wszystko to, co jest nauką przez zabawę. Także w Polsce rokrocznie uczelnie i szkoły przygotowują interesujące spotkania z matematyką i innymi naukami ścisłymi, zachęcając do poznawania tych nauk, niebania się ich, a w przyszłości studiowania na kierunkach ścisłych.
