Czy australopitek umiał tworzyć narzędzia?
Odkrycie narzędzi kamiennych kultury olduwajskiej sprzed 2,9 miliona lat w pobliżu dwóch zębów australopiteka rodzaju Paranthropus wzbudziło ferment w środowisku antropologów fizycznych. Czyżby technika wytwarzania kamiennych narzędzi została opanowana przez gałąź ewolucyjną inną niż rodzaj Homo?
W przeszłości badacze wyobrażali sobie, że jedynymi istotami, które opanowały umiejętności tworzenia narzędzi byli przodkowie gatunku Homo sapiens. Pewne znalezisko w Kenii postawiło znak zapytania wobec tego przekonania. Na stanowisku Nyayanga paleontolodzy znaleźli zestaw narzędzi a w ich pobliżu – dwa zęby Parantropa, czyli australopiteka należącego do bocznej linii człowiekowatych, nie łączących się z rodzajem Homo. Badacze opublikowali informację o swoim znalezisku w czasopiśmie „Science”, oznajmiając tym samym, że rodzaj Homo, do którego należy człowiek współczesny, nie jest jedynym lineażem człowiekowatych, w ramach którego udało się opanować techniki wytwarzania narzędzi. Czy jednak narzędzia z pewnością należały do Parantropa?
– Te zęby są dla nas jak ślady w zagadce kryminalnej, w której poszukujemy odpowiedzi na pytanie kim byli ci prehistoryczni wytwórcy narzędzi? – mówi dr Rick Potts, dyrektor Smithsonian's Human Origins Program i współautor badań.
Narzędzia powstały około 2,9 miliona lat temu. Nie są to najstarsze znaleziska tego typu. W Kenii odkryto jakiś czas temu kamienne narzędzia datowane na 3,3 miliona lat, czyli na czasy, w których prawdopodobnie rodzaj Homo nie oddzielił się jeszcze jako oddzielna linia ewolucyjna. Tamte kamienie są jednak znacznie prostsze i znalezione zostały dotąd tylko w jednym miejscu. Narzędzia odkryte teraz w Kenii łączą się z kulturą olduwajską. Narzędzia wytworzone w podobny sposób znajdowane są między innymi w Tanzanii, Etiopii i Kenii, a tego typu znaleziska datowane były dotąd na przedział czasowy między 2,6 a 1,7 miliona lat. Kamienne narzędzie znalezione w Nyayanga są więc starsze niż typowe znaleziska tej kultury, ale badacze potwierdzają, że wytworzone były za pomocą tej samej techniki, którą opanowały – mówiąc ostrożnie – homonidy.
Narzędzia kultury olduwajskiej wytwarzane były za pomocą prostej techniki. Kamień trzymany w jednej ręce uderzany był innym kamieniem i w ten sposób odrywane były cienkie, płaskie i ostre elementy. W ten sposób wytworzone narzędzia umożliwiały krojenie lub gniecenie wielu różnych materiałów. Głównym sposobem ich zastosowania była oczywiście obróbka jedzenia. Tak właśnie prawdopodobnie wykorzystywano też narzędzia z Nyayanga.
W pobliżu kamieni znaleziono fragmenty kości hipopotamów, badacze zakładają więc, że właśnie do oprawy ich mięsa były używane. Na kościach dostrzec można podłużne ślady cięć, co pozwala zakładać, że przy pomocy kamiennych narzędzi kości były obierane z mięsa. Inne typowe zastosowanie tego typu narzędzi – jak relacjonują badacze – to otwieranie kości antylop żeby zjeść ich bogaty w tłuszcz szpik i obieranie roślin z twardej zewnętrznej powłoki.
Tego typu narzędzia, znajdowane w wielu miejscach w Afryce, a w późniejszych czasach także w Europie, były dotąd zawsze łączone z naszymi przodkami z rodzaju Homo. Odkrycie dwóch zębów przedstawiciela rodzaju Paranthropus (łac. prawie człowiek) pochodzących z tego samego czasu wzbudziło konsternację wśród antropologów. Czy przedstawiciel tej bocznej linii człowiekowatych – wysokich, masywnych, ale cechujących się niewielkim mózgiem (dwukrotnie mniejszym niż mózg Homo sapiens i ok. 15 proc. mniejszym niż współczesny mu Homo habilis) – rzeczywiście opanował też umiejętność wytwarzania narzędzi? Może przejął ją od innego gatunku albo po prostu przejmował po nim narzędzia? A może po prostu przypadek sprawił, że przedstawiciel tego gatunku zmarł w niedużej odległości od stanowiska, na którym przedstawiciele Homo przygotowywali swoje posiłki?
Badania: Thomas W. Plummer, Expanded geographic distribution and dietary strategies of the earliest Oldowan hominins and Paranthropus, Science (2023). DOI: 10.1126/science.abo7452. www.science.org/doi/10.1126/science.abo7452
Opracowano na podstawie artykułu autorstwa Maddie Burakoff, pt. Stone Age discovery fuels mystery of who made early tools opublikowanego na portalu Phys.org
