Czego oczekujemy od nauki w 2021 wg „Nature”
Rok 2021 będzie dalej upływał w cieniu pandemii, a szczepionka na COVID-19 będzie długo tematem nr 1. Ale od nauki oczekujemy dużo więcej. Redaktorzy tygodnika „Nature” wyliczają wydarzenia i zjawiska naukowe, którym warto się przyjrzeć w 2021 roku. Sprawy klimatu, trudne zagadnienia medyczne i genetyczne, a także nasze działania w przestrzeni kosmicznej będą często zaprzątać nam głowę w nadchodzącym roku.
*ponieważ cały poprzedni artykuł – podsumowujący rok 2020 – poświęciliśmy badaniom nam szczepionką przeciw SARS-CoV-2, teraz pomijamy ten kluczowy niewątpliwie element roku 2021
Powrót spraw klimatycznych
Liczymy, że w 2021 znów na pierwszy plan wysuną się kwestie związane ze zmianami klimatycznymi, nie tylko w nauce, ale przede wszystkim we wielkiej polityce. Na pewno sprzyjają temu zmiany polityczne w USA – Joe Biden deklaruje m.in. powrót do porozumienia klimatycznego w Paryżu i wprowadzenie rozwiązań proklimatycznych, takich jak przeniesienie ciężaru transportu ludzi z samolotów na pociągi. Coroczna konferencja klimatyczna ONZ tym razem odbyć ma się w Glasgow. Pierwszy raz od czasu spotkania w Paryżu w 2015 roku najważniejsi gracze, tacy jak Chiny czy Unia Europejska, mają przedstawić swoje zobowiązania dotyczące zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.
Detektywi COVID
Już w styczniu ma rozpocząć pracę specjalna grupa dochodzeniowa Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), której jedynym zadaniem jest ustalenie tego, jak rozpoczęła się pandemia COVID-19. Zespół epidemiologów, wirusologów i badaczy zajmujących się zdrowiem publicznym, a także weterynarzy i innych badaczy zwierząt uda się wkrótce do Wuhan i tam rozpocznie śledztwo, którego celem jest zrozumienie przebiegu rozwoju pandemii od tego, jak doszło do przeniesienia wirusa na człowieka, po mechanizm szybkiego rozprzestrzenienia się zakażenia najpierw w Chinach, a potem na całym świecie. Wydaje się, że dużo wiemy o tym zjawisku, ale to w szczegółach właśnie leży możliwość wyciągnięcia wniosków na przyszłość.
Wolny dostęp do wyników badań
Badacz, których chce, aby jego badania zostały uznane i poznane przez świat nauki, publikuje je w dobrym czasopiśmie u międzynarodowej renomie. Każda dyscyplina naukowa ma takie czasopisma, które dbają o dobrych recenzentów każdego artykułu i są czytane przez początkujących i doświadczonych naukowców. Dostęp do takich czasopism jest jednak najczęściej drogi (można prenumerować czasopismo albo kupować dostęp on-line do pojedynczych tekstów). Nie każdego stać na stały dostęp do najważniejszych publikacji z jego branży i to tworzy nierówności – bogatsze kraje i uczelnie zyskują coraz większą przewagę nad uboższymi. Żeby temu zapobiec, promuje się ideę open-access, czyli wolnego dostępu do publikacji. To oznacza jednak przeniesienie kosztów publikacji na samych badaczy i znów – tylko bogaci będą w stanie publikować w najlepszych czasopismach.
Rok 2021 może być początkiem ważnego ruchu w tym zakresie – grupa międzynarodowych organizacji (m.in. Wellcome in London, the Bill & Melinda Gates Foundation) i część istotnych czasopism (w tym „Nature”) rozpoczyna dwuletni projekt finansowania i wolnego udostępniania publikacji. Mamy nadzieję, że to ważny krok w zrównywaniu szans między bogatymi a uboższymi krajami i uczelniami.
Badania nad komórkami macierzystymi
W rozpoczynającym się roku spodziewamy się nowych wytycznych International Society for Stem Cell Research (ISSCR – Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Komórkami Macierzystymi), które są aktualizowane co cztery lata. Badacze spodziewają się zmian w podejściu do badań nad strukturami analogicznymi do ludzkich embrionów, wytwarzanymi z komórek macierzystych. Liberalizacja w tym zakresie, o ile pójdzie w parze ze zmianami przepisów prawnych w poszczególnych państwach, może między innymi umożliwić naukowcom lepsze zrozumienie przyczyn poronień na wczesnych etapach ciąży.
Lek na Alzheimera
Amerykańska Agencja Żywności i Leków (US Food and Drug Administration) będzie w tym roku decydować o zgodzie lub niezgodzie na dopuszczenie do użytku pierwszego leku na chorobę Alzheimera. Opracowany przez firmę Biogen lek – aducanumab – to przeciwciało, które ma wiązać się z białkiem w mózgu, które zdaniem wielu badaczy jest główną przyczyną rozwoju choroby. Lek ma służyć zatrzymaniu choroby w jej wczesnym stadium. Dotąd leczono jedynie pojedyncze objawy, jak utrata pamięci, a nie potrafiono zatrzymać samej choroby. Wyniki badań klinicznych nie jest jednak zupełnie jednoznaczne i agencja ma poważne wątpliwości, czy dopuścić lek do użytku.
Tłoczno na Marsie
W lutym na Czerwonej Planecie wylądować ma chińska sonda Tianwen-1, której zadaniem jest poszukiwanie śladów wody i życia, przy użyciu 13 różnych instrumentów badawczych. Niedługo później do Marsa dotrzeć mają pojazdy wystrzelone przez USA i Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Nowy potężny teleskop kosmiczny
W październiku mamy nadzieję doczekać się wreszcie długo oczekiwanego wystrzelenia Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba, czyli największego, najpotężniejszego i najsprawniejszego kosmicznego teleskopu, jaki dotąd powstał. Powstanie „Webba” kosztowało 8,8 miliarda dolarów, więc NASA i cały astronomiczny świat liczy na to, że stanie się on takim samym przełomem, jakim w latach 90-tych był Komiczny Teleskop Hubbla, który jak dotąd wykonał już 1,3 miliona obserwacji.
Nowy sposób na badanie fal grawitacyjnych
Radioastronomowie są na dobrej drodze do opracowania nowego sposobu wykrywania fal grawitacyjnych przy użyciu gwiazd neutronowych jako punktów odniesienia. Dzięki niezwykle precyzyjnej synchronizacji sygnałów z pulsarów, zespoły badaczy z Europy, USA i Australii starają się wykryć długie fale wytwarzane przez supermasywne czarne dziury orbituące wokół siebie w centrach odległych galaktyk.
Konsekwencje Brexitu
Dla badaczy polityki i społeczeństwa jedną z najciekawszych przestrzeni zainteresowania będzie sytuacja w Wielkiej Brytanii i Unii Europejskiej po Brexicie, którego kolejny etap mogliśmy śledzić do ostatnich godzin 2020 roku.
Źródło: artykuł The science events to watch for in 2021 opublikowany na portal Nature.
