Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

W dzisiejszym świecie fiszbinowce (w taksonomii określane jako Mysticeti) są podrzędem waleni, do którego należą największe żyjące dziś zwierzęta na świecie, takie jak humbak i płetwal błękitny. Wielkość tego ostatniego dochodzi do 33 metrów, a waga do 190 ton. Naukowcy od dawna byli przekonani, że posiadają one wspólnego przodka z zębowcami, takimi jak kaszalot, ale to, jak doszło do rozdzielenia się tych dwóch grup, aż do dziś pozostawało zagadką. Jej rozwiązanie mogą przynieść szczegółowe badania skamielin odkrytych w 2010 roku na południowym wybrzeżu Peru.

Zidentyfikowany gatunek został nazwany Mystacodon selenensis i jego wiek jest szacowany na 36,4 miliona lat, co oznacza, że jest o 2 miliony lat starszy od najdawniejszych, jak dotąd znanych okazów tego podrzędu, i że żył nie więcej niż 2-3 miliony lat przed zakładanym przez badaczy ewolucji momentem podziału na drzewie rzędu waleni.

Walenie (Cetacea) są zróżnicowaną grupą ssaków wodnych, do której należą współczesne wieloryby, delfiny i morświny. Z perspektywy teorii ewolucji są bardzo interesującym, pobudzającym wyobraźnię zjawiskiem. Często mówi się o tym, że „życie wyszło z wody”. Walenie są przykładem ruchu odwrotnego.

55 milionów lat temu żył wspólny przodek tych dużych zwierząt morskich i... hipopotamów. Przypominał raczej psa niż delfina. Od tego momentu ewolucja poprowadziła go w stronę powrotu do morza – stopniowo zyskał bardziej opływowy kształt, jego pysk i uzębienie dostosowały się do łapania ryb, a nogi coraz częściej służyły do wiosłowania, a nie do chodzenia.

Około 41 milionów lat temu rodzina zwierząt zwana Basilosauridae jako pierwsza w tym ciągu na stałe zamieszkała w wodzie, a właściwie wróciła do niej. Ich przednie kończyny spłaszczyły się do płetw, tylne znacząco się skurczyły, a tułów stał się bardziej opływowy, z zarysem tylnej płetwy. Mózg tych stworzeń był dość niewielki, za pewne nie były więc specjalnie uspołecznione i z pewnością nie były zdolne do takich form komunikacji, jak echolokacja współczesnych delfinów.

Przez kolejne 10 milionów lat dokonywał się podział na dwa współczesne podrzędy, zębowce i fiszbinowce, przy czym dopiero około 23 milionów lat temu wszystkie gatunki interesującego nas podrzędu były wyposażone w długie płyty rogowe zwane fiszbinami. Jak dotąd nie wiadomo było, jak doszło do tego, że u części waleni zwyciężyła ta specyficzna forma filtrowania pożywienia. Dlatego tak ważny jest okaz, którym zajmują się naukowcy z Royal Belgian Institute of Natural Sciences.

– Ten bardzo stary przykład fiszbinowca zachował jeszcze zęby, a obserwując jego czaszkę podejrzewamy, że znajdował się na wczesnym etapie przystosowania do żywienia poprzez ssanie, a być może także do żywienia się z dna akwenu – opowiada „The Guardian” Olivier Lambert, szef grupy badawczej.

Mystacodon selenensis posiada też szczątkowe tylne odnóża, które później zupełnie zanikły – niezależnie od siebie – w obu podrzędach. Basilosauridae były jeszcze wyłącznie aktywnymi drapieżnikami, tymczasem Mystacodon był również dobrze przystosowany do wsysania mniejszych zwierząt z dna oceanu, chociaż sam był znacznie mniejszy niż współczesne wieloryby, wielkością przypominał raczej delfina.

Te specyficzne cechy mieszczą go pomiędzy drapieżnikami polującymi na dość duże ofiary – tak jak funkcjonują dziś zębowce – i potężnymi wielorybami, które filtrują oceaniczną wodę za pomocą specyficznych dla swojego gatunku, nigdzie indziej nie spotykanych fiszbinów.

Czekamy na wyniki dalszych badań belgijskich naukowców.

Artykuł opracowany na podstawie: Mike Mcrea: This 36,4 Million-Year-Old Fossil Migdy Finally Close The Gaps in Whale Evolution artykuł ze strony http://www.sciencealert.com/
Źródłowy artykuł: Olivier Lambert i in.: Earliest Mysticete from the Late Eocene of Peru Sheds New Light on the Origin of Baleen Whales.  „Current Biology”