Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Inti

Inti, bóg Słońca, był najważniejszym bóstwem w mitologii Inków, a także przodkiem założycieli i władców imperium Inków (był ojcem Manco Capaca, pierwszego władcy Inków i założyciela dynastii królewskiej). Najbardziej rozpowszechniona wersja wierzeń przedstawia go jako syna Viracochy, boga stwórcy. Legenda głosi, że wraz z siostrą i jednocześnie żoną, Mamaquillą, boginią Księżyca (w języku Indian Keczua killa znaczy księżyc) wyłonił się z jeziora Titicaca. Stąd władcy Inków uważali się za synów boga Słońca i byli otaczani boską czcią.

Jako stwórca Inti był czczony i szanowany, wzywany do łask, pomocy, leczenia chorób, rozwiązywania problemów i łagodzenia sporów oraz zapewnienia bezpieczeństwa. Inti był bogiem ludu, ponieważ dzięki jego wsparciu bardziej dostępne było dla ludzi szukanie boskiej przychylności Słońca.

Inkowie wznosili świątynie poświęcone kultowi boga Słońca w każdym większym mieście państwa Inków, zaś sam Inti był przedstawiany pod postacią złotego dysku słonecznego ozdobionego męską twarzą i otoczonego promieniami słonecznymi. Najważniejszym ośrodkiem kultu Inti i jednocześnie najświętszym – oprócz sanktuarium nad jeziorem Titicaca – miejscem inkaskiego imperium była Coricancha, wielka świątynia Słońca w Cusco w Peru (Cusco w okresie imperium inkaskiego nosiło nazwę Haukaypata).

Słońce

Słońce w kulturze andyjskiej było bardzo ważnym symbolem. Symbol wstępował jeszcze przed dominacją imperium inkaskiego. Związek ze Słońcem mógł wynikać z ogromnego znaczenia rolnictwa w społecznościach południowoamerykańskich. Słońce było również związane z deszczem i zdolnością chmur do deszczu, co było kolejnym niezbędnym czynnikiem do rozwoju upraw. Przykładem symboliki słonecznej, którą można znaleźć poza kulturą Inków, jest Brama Słońca w Tiwanaku wskazująca pozycję Słońca w ważnych dniach roku, takich jak przesilenia i równonoce. Znaczenie Słońca w cywilizacji Inków widać w architekturze imperium. Przykładem są budynki zwane ushnu. To konstrukcja w kształcie piramidy i kilku platform, do której prowadziły kamienne schody. Piramida używana była przez Inków w najważniejszych ceremoniach, składano tu także ofiary. W Cuzco ushnu było również miejscem obserwacji astronomicznych. Co ciekawe, do dziś symbol Słońca jest często używany w ważnych symbolicznych przedstawieniach w krajach, które kiedyś były częścią imperium Inków – znajduje się m.in. na flagach narodowych Argentyny, Urugwaju, Boliwii i Ekwadoru.

Inti Raymi

Ku czci Inti odbywały się uroczystości Inti Raymi, czyli święto Słońca, największe, najważniejsze i najwspanialsze święto religijne i państwowe organizowane w czasach imperium inkaskiego. Zostało ustanowione przez Pachacúteca. Pachacútec Inca Yupanqui to postać historyczna, dziewiąty władca państwa Inków władający Cuzco w XV wieku, rządził nim, gdy przekształciło się z regionalnego królestwa w wielkie imperium. To dzięki jego umiejętnościom, polityce i zarządzaniu imperium podbiło ogromne tereny Ameryki Południowej, powstały nowe miasta i pałace, w tym słynne Machu Picchu.

Inti Raymi obchodzono corocznie 24 czerwca z okazji powrotu Słońca. Przesilenie zimowe to najkrótszy dzień i najdłuższa noc w roku. W okresie imperium inkaskiego wydarzenie to miało fundamentalne znaczenie, ponieważ było punktem początkowym nowego roku, który był związany z narodzinami samej grupy etnicznej Inków. W celu wyznaczenia dokładnej daty uroczystości w okolicach Cusco wzniesiono 16 wież – obserwatoriów, w których kapłani  amauci dokonywali pomiarów astronomicznych (zostały one zburzone przez konkwistadorów). Trzy dni przed Inti Raymi uczestnicy musieli dokonać oczyszczenia, które polegało na poście, a jedynym dozwolonym pokarmem była biała kukurydza i zioło zwane chucam.

Centralne obchody odbywały się na głównym placu Cusco. Sapa Inka i jego krewni, arystokracja, armia Inków, kapłani i Acllahuasi (dziewice Słońca) czekali na wschód by powitać Słońce. Gdy pojawiały się pierwsze promienie Słońca, Sapa Inka (w języku keczua Jedyny Pan) zwracał się do Słońca i dziękował za wszystkie błogosławieństwa. Następnie wypijał łyk chichy (alkoholowy napój z kukurydzy) z ceremonialnego kielicha, zaś arcykapłan Coricanchy za pomocą zwierciadła rozpalał w świątyni nowy święty ogień, po czym składano liczne ofiary z czarnych lam (niewykluczone, że również z dzieci). Uroczystości towarzyszyła także procesja niosąca złoty wizerunek boga Inti, srebrny bogini Mamaquilli, zasłonięty wizerunek boga błyskawic Illapy oraz zmumifikowane zwłoki królów i królowych. Obchody Inti Raymi trwały łącznie kilka dni. Święto obchodzono nawet w czasach hiszpańskich podbojów, ale w ukryciu, gdyż było zakazane.  

Współcześnie Inti Raymi jest również hucznie obchodzone – organizowane jest w Cusco, starożytnej stolicy Tahuantinsuyo (to nazwa imperium Inków w języku keczua). Wydarzenie trwa kilka dni, odbywają się liczne parady w strojach regionalnych, tańce i przedstawienia historyczne. Największą i najbardziej spektakularną częścią obchodów jest inscenizacja ceremonii Inti Raymi pod murami świątyni Sacsayhuamán w Cusco, dawnej twierdzy Inków wzniesionej na wysokości ponad 3600 m n.p.m. i składającej się z megalitycznych kamiennych murów. Współczesna wersja Inti Raymi powstała z inicjatywy Humberto Vidal Unda. Scenariusz przedstawienia został napisany w języku keczua na podstawie kronik Garcilazo de la Vega przez Faustino Espinozę Navarro, który przez wiele lat wcielał się również w rolę Inki. Uczestnicy bardzo poważnie podchodzą do swoich ról. Po ponad siedemdziesięciu latach nowe Inti Raymi jest już dziś nieodłączną częścią życia Cusco.

Opracowano na podstawie:
Inti Raymi, The Celebration of the Sun
Inti Raymi en Cusco 2024 - ¿Qué es y como se celebra?